Pozostawił po sobie w Lublinie jak najlepsze wrażenie wśród prasy, społeczeństwa i podwładnych
Insp. Tadeusz - Florentyn Tomanowski – ur. 29 października 1883 r. we Włodzimierzu Wołyńskim(1) . W 1910 r. ukończył uniwersyteckie studia prawa. Pracował jako adwokat. W 1915 r. wstąpił do Straży Obywatelskiej w Warszawie, podczas I wojny światowej sprawował stanowisko sekretarza w Okręgu VII Wolskim przy ul. Chłodnej 11 w Warszawie(2) .
Następnie wstąpił do Milicji Miejskiej w Warszawie. Od 1916 r. pełnił funkcję komisarza IX komisariatu, następnie 1 czerwca 1918 został mianowany pełniącym obowiązki kierownika sekcji III Milicji Miejskiej(3). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Policji Państwowej i w 1919 r. został mianowany inspektorem. Od 2 sierpnia 1919 r. do 1 kwietnia 1922 r. sprawował stanowisko Komendanta Okręgu IV Lubelskiego Policji Państwowej(4). Pozostawił po sobie w Lublinie jak najlepsze wrażenie wśród prasy, społeczeństwa
i podwładnych(5) . Następnie otrzymał stanowisko Komendanta I Okręgu Warszawskiego w latach od kwietnia 1922 r. do 8 października 1934 r.(6)(7)(8). 2 maja 1923 r. został odznaczony „Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski”(9) . Otrzymał złoty „Krzyż Zasługi” w 1930 r., z dniem 31 października 1934 r. przeniesiony w stan nieczynny - zwolniony z Policji Państwowej ze względu na przejście do pracy w Ministerstwie Komunikacji(10). Podczas okupacji mieszkał z żoną Marią Tomanowską w Warszawie przy ul. Żurawiej 17. Ten adres zamieszkania potwierdzony został przez Zdzisława Śliwińskiego, który przebywał u państwa Tomanowskich w czasie powstania warszawskiego. We wrześniu 1944 r. w budynek trafił pocisk, który uszkodził część budynku,
ale państwu Tomanowskim nic się nie stało(11) . Pan Tadeusz Tomanowski był świadkiem wkroczenia Armii Czerwonej do Częstochowy (styczeń 1945 r.)(12) .
Po II wojnie światowej mieszkał w Rybniku przy ul. Kościuszki 64(13) . Nie wiadomo kiedy dokładnie państwo Tomanowscy trafili do Rybnika,
ale Kalendarium miasta podaje, że pani Maria Tomanowska w październiku 1945 r. była jednym z 4 nauczycieli szkoły muzycznej
im. Ignacego Paderewskiego (następnie szkoła Szafranków). Od 1 września 1947 r. był dochodzącym, a od 1950 r. etatowym nauczycielem języka rosyjskiego w tamtejszej Szkole Przemysłowej, która następnie została przekształcona w Technikum Górnicze, obecnie Zespół Szkół Technicznych
w Rybniku ul. Kościuszki 5(14)(15) . Po śmierci żony w 1954 r. Marii Tomanowskiej mieszkał niedaleko szkoły w służbowej kawalerce przy ul. Białych
w Rybniku. Tadeusz Tomanowski pracował w szkole do ok. 1965 r. o czym świadczą fotografie ze szkolnej kroniki i pamiątkowe tabla absolwentów.
Około 1965-66 r. przeniósł się do domu opieki dla seniorów w Cieszynie lub Bielsku Białej. Zmarł 11 lutego 1970 r. w wieku 87 lat w Brzezinach Śląskich (dzielnica Piekar Śląskich). Uroczystości pogrzebowe zorganizowane przez Dyrekcję Technikum Górniczego odbyły się w Rybniku. Państwo Tomanowscy byli bezdzietni, nieznane są żadne osoby spokrewnione z nimi. Z informacji uzyskanych od zaprzyjaźnionych nauczycieli z którymi pracował wiemy,
że przed I wojną przebywał w Odessie - ZSRR, był prawnikiem, pełnił wysokie funkcje w czasach II Rzeczypospolitej. Był człowiekiem z klasą, zawsze elegancki, pogodny, życzliwy i towarzyski. Ponadto był muzykalny, pięknie i chętnie śpiewał np. arię Jontka z opery „Halka” S. Moniuszki.
Bardzo pozytywnie i serdecznie wspominają go także byli uczniowie(16). W ramach obchodów 100 – lecia powstania Policji, insp. Tadeusz Tomanowski został wybrany na patrona lubelskiego garnizonu Policji. W dniu 3 grudnia 2018 r. odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej na ścianie frontowej budynku Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie przy ul Narutowicza 73(17) .
Źródło: Zbigniew Skrzypek, KWP w Lublinie
Przypisy
(1) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163.
(2) Aleksander Kroński: Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915 roku. Warszawa: 1934, s. 43.
(3) Rozkaz Dzienny Naczelnika Milicji Miejskiej m. stoł. Warszawy nr 689 z 6 czerwca 1918. 1918-06-06. s. 1. (dostęp 2015-05-03).
(4) Robert Litwiński. Początki defensywy policyjnej w województwie lubelskim (1919–1923). „Res Historica”, s. 35, 38, z. 11 z 2000.
(5) „Głos Lubelski” z 1922 r., nr 114, s. 2.
(6) Wykaz Komendantów Okręgowych Policji Państwowej w latach 1919 – 1939, policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).
(7) Z kraju. Obława. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 92 z 4 kwietnia 1923.
(8) Obsada personalna jednostek Policji Państwowej w roku 1926. policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).
(9) Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 37.
(10) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum. IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta
E-59 syg. z kartoteki osób w zainteresowaniu PP.
(11) Zdzisław Śliwiński - powstaniec warszawski z 1944 r., rozmowa z Dominikiem Cieszkowskim z dnia 2 sierpnia 2009 r. https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zdzislaw-sliwinski.2015.html.
(12) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.
(13) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18,
karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163.
(14) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.
(15) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18,
karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163.
(16) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.
(17) Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie 3 grudnia 2018 r.
Bibliografia
- Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163, karta E-59 syg. z kartoteki osób
w zainteresowaniu PP.
- Aleksander Kroński: Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915 roku. Warszawa: 1934, s. 43.
- Rozkaz Dzienny Naczelnika Milicji Miejskiej m. stoł. Warszawy nr 689 z 6 czerwca 1918. 1918-06-06. s. 1. (dostęp 2015-05-03).
- Robert Litwiński. Początki defensywy policyjnej w województwie lubelskim (1919–1923), „Res Historica”, s. 35, 38, z. 11 z 2000.
- „Głos Lubelski” z 1922 r., nr 114, s. 2.
- Wykaz Komendantów Okręgowych Policji Państwowej w latach 1919 – 1939, policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).
- Z kraju. Obława. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 92 z 4 kwietnia 1923.
- Obsada personalna jednostek Policji Państwowej w roku 1926. policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).
- Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 37.
- Zdzisław Śliwiński - powstaniec warszawski z 1944 r., rozmowa z Dominikiem Cieszkowskim z dnia 2 sierpnia 2009 r. https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zdzislaw-sliwinski.2015.html.
- Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, przekazane przez Waldemara Wollnego – Z-ca Dyrektora ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.
- Informacja o patronie lubelskiego garnizonu Policji Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie 2018 r.
- Zdjęcie (autor nieznany) insp. T. Tomanowskiego w mundurze – kserokopia z „Gazety Policji Państwowej” lata 20 – 30 XX w., zdjęcia Komendantów Okręgowych PP.
- Zdjęcia mł. asp. Krzysztof Martirosjan - tablicy pamiątkowej z uroczystości odsłonięcia 2018 r.
