1 Marca - Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych - Aktualności - Historia i Tradycja

Żołnierze Wyklęci to bohaterowie antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walczyli przeciwstawiając się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu. Wielu z nich poległo w obronie Ojczyzny z bronią w ręku, inni zostali zamęczeni w więzieniach długotrwałymi przesłuchaniami i torturami. Niektórzy przechodzili pokazowe procesy zakończone wyrokami śmierci, które następnie były wykonywane. Nieliczni przeżyli czasy PRL-u i doczekali ustawy honorującej ich wieloletnie zasługi w walce z sowieckim okupantem. W szeregach Żołnierzy Niezłomnych znajdowała się grupa funkcjonariuszy przedwojennej Policji Państwowej, którzy po przegranej wojnie obronnej 1939 r., przedostali się do Francji a następnie do Wielkiej Brytanii i w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, desantowani jako cichociemni na tereny okupowane, kontynuowali walkę zbrojną z okupantem, a po zakończeniu wojny prowadzili działalność konspiracyjną, stawiając opór sowietyzacji kraju. Przy okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych warto wspomnieć sylwetki niektórych z nich.

Major Bolesław Kontrym ps. Żmudzin (1898 – 1953)

Od 1923 r. służył w Policji Państwowej, gdzie zajmował się rozpracowywaniem antypaństwowych organizacji komunistycznych. Pełnił służbę m.in. w Nowogródku, Lublinie, Białymstoku i Wilnie. Po klęsce wrześniowej przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł kurs szturmowy i spadochronowy, a następnie w nocy z 1 na 2 września 1942 r. jako cichociemny został desantowany na teren okupowanej Polski. Działał w Wachlarzu a w 1943 r., wraz z "Ponurym" organizował akcję odbicia uwięzionych cichociemnych z więzienia w Pińsku. Pełnił obowiązki szefa Kedywu Okręgu Brześć AK, szefa Służby Śledczej i zastępcy inspektora głównego Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Był dowódcą oddziału Sztafeta - Podkowa. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, gdzie m.in. dowodził atakiem na gmach PAST-y przy ul. Zielnej. Był czterokrotnie ranny a po kapitulacji trafił do obozu jenieckiego, skąd zbiegł i przedostał się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1947 r. wrócił do Polski i pracował w Centralnym Zarządzie Państwowego Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie. W 1948 r. został aresztowany przez UB i poddany brutalnemu śledztwu. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy został skazany na karę śmierci, która wykonano w 1953 r. W 1957 r. został pośmiertnie uniewinniony i zrehabilitowany. We wrześniu 2014 roku Instytut Pamięci Narodowej poinformował o odkryciu i zidentyfikowaniu szczątków Bolesława Kontryma w Kwaterze "Na Łączce" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Kapitan Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron (1903 – 1970)

W 1925 r. wstąpił do Policji Państwowej i początkowo pełnił służbę na posterunkach powiatu zamojskiego i węgrowskiego. W 1928 r. został przeniesiony do Lublina na stanowisko komendanta jednego z komisariatów. W tym okresie ukończył także kurs instruktorski i uzyskał kwalifikacje na wykładowcę w szkole policyjnej. Od 1929 r. w stopniu aspiranta był wykładowcą prawa i dowódca kompanii w Mostach Wielkich. Awansowany na stopień podkomisarza , od marca 1936 r. pełnił służbę w Wydziale I KG PP, a następnie w Urzędzie Śledczym Komendy Wojewódzkiej PP w Warszawie. Po klęsce wojny obronnej 1939 r. przekroczył granicę węgierską i został internowany. Następnie przedostał się do formującego się we Francji Wojska Polskiego i kolejno do Wlk. Brytanii. W grudniu 1942 r. został zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. W nocy z 8/9 kwietnia 1944 r. został desantowany na placówkę odbiorczą Jodła 1, niedaleko stacji kolejowej Dobieszyn w powiecie kozienickim. Działał w Oddziale II Informacyjno – Wywiadowczym KG AK, gdzie zajmował się sprawami niemieckich organów bezpieczeństwa w Wydziale Kontrwywiadu i Bezpieczeństwa (komórka „997”). Po wojnie podjął prace w Ministerstwie Poczt i Telegrafów i najprawdopodobniej działał w strukturach WiN i Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Został aresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa w listopadzie 1945 r. i poddany brutalnemu śledztwu. Na skutek tortur został trwale okaleczony. Tadeusz Starzyński dwukrotnie usiłował popełnić samobójstwo. W 1947 r. został skazany na karę śmierci, zamienioną kolejno na 15 i 10 lat więzienia. W 1955 r. zły stan zdrowia spowodował wysłanie Tadeusza Starzyńskiego na urlop na leczenie. Nie wrócił więcej do więzienia. W 1958 r. Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie uchyliło zapadłe wyroki i umorzyło postępowanie karne przeciwko Tadeuszowi Starzyńskiemu. Tadeusz Starzyński zmarł w 1970 r. w Warszawie.

Major Piotr Szewczyk ps. Czer (1908 – 1988)

W 1932 r. ukończył Szkołę Policji Państwowej w Mostach Wielkich a następnie kurs oficerów służby śledczej PP w Warszawie. Pełnił funkcję zastępcy komendanta posterunku PP w Ciechocinku i XVII Komisariatu PP w Warszawie. W latach 1937 – 1939 był instruktorem wychowania fizycznego w Szkole PP w Mostach Wielkich i przodownikiem PP w kompanii Rezerwy Policji w Poznaniu. We wrześniu 1939 r. jako dowódca kompanii karabinów maszynowych PP brał udział w obronie mostów Poniatowskiego i Kierbedzia w Warszawie. Wiosną 1940 r. uczestniczył w bitwie o Narvik, za co otrzymał Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari i norweskie odznaczenie Krzyż Wojenny z Mieczem. Następnie przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł szkolenie konspiracyjne ze specjalnością w dywersji. Nocą z 17 na 18 lutego 1943 r. został desantowany na tereny okupowanej Polski. Był szefem rejonu dywersyjnego Lwów - Miasto i brał udział w wielu akcjach jako organizator i dowódca. Podczas akcji „Burza” walczył w obronie Lwowa. W 1945 r., podczas przekraczania granicy rumuńskiej, został postrzelony i uwięziony przez Sowietów. Uciekł i przedostał się do Lwowa, a następnie do Krakowa i Warszawy, skąd, przez „zieloną granicę” dotarł do Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Otrzymał polecenie przekazania instrukcji dla płk. Jana Rzepeckiego, kierującego Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”, dotyczącej likwidacji „WiN-u” i utworzenia 14 placówek wywiadowczych. W listopadzie 1945 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, a następnie, po ciężkim śledztwie skazany na karę śmierci. Ostatecznie zamieniono ją na karę 15 lat więzienia. Piotr Szewczyk przebywał w nim do 1956 r., gdy decyzją Naczelnej Prokuratury Wojskowej zastosowano wobec niego amnestię. Śledztwo i pobyt w więzieniu wyczerpały jego zdrowie. Po przejściu udaru mózgu w 1986 r. zamieszkał u siostry w okolicy Oświęcimia. Pozostawał pod obserwacja Służby Bezpieczeństwa. Zmarł w 1988 r.

Dzień 1 marca jest doskonałą okazją do przypomnienia sylwetek Żołnierzy Niezłomnych – funkcjonariuszy Policji Państwowej.

IW