Milicja Miejska m.st. Warszawy 1916-1918
Tworzenie rodzimych organów porządku prawnego zaczęto już w trakcie pierwszej wojny światowej, kiedy doszło do rozbicia jedności interesów państw zaborczych. Instytucje o charakterze policyjnym, które wówczas powstawały, miały różny charakter, były m.in. zależne od władz samorządowych, politycznych lub reprezentujących instytucje obywatelskie.
Mnogość dorywczo powstających organizacji porządku publicznego nie pozwala na przytoczenie wszystkich. Milicja Miejska rozwijała się przede wszystkim na terenie byłego Królestwa Polskiego i do końca swej działalności nie stanowiła jednolitej organizacji kierowanej przez władze centralne. Formalnie Milicję Miejską m.st. Warszawy powołano 1 lutego 1916 r., jak dowiadujemy się z Rozkazu Dziennego Naczelnika Milicji Miejskiej (dalej MM) nr1 z 1.02.1916 r. „dla czuwania nad bezpieczeństwem stolicy i mieszkańców”. Milicja Miejska została utworzona przez władze gminne (magistrat znajdujący się pod kontrolą władz okupacyjnych), w związku z czym miała charakter policji miejskiej do utrzymania porządku w czasie przejściowym, gdy władza państwowa nad krajem nie była jeszcze ustalona. Po ukonstytuowaniu się Rady Regencyjnej w październiku 1917 r., jako formalnej najwyższej władzy tymczasowej w Królestwie Polskim, oczywiście zależnej od Niemiec i Austro-Węgier, ówczesne władze nałożyły obowiązek na zarządy miejskie tworzenia i utrzymania formacji bezpieczeństwa, tj. Milicji Miejskiej. Zakres działania MM był bardzo szeroki, głównym jej zadaniem natomiast było utrzymanie spokoju, bezpieczeństwa publicznego, porządku i zapobieganie niebezpieczeństwu. Milicja Miejska była organem pomocniczym władz wojskowych i administracyjnych, podległe prezydentowi cesarsko-niemieckiej policji. Akty prawne mówiące o działalności MM zostały przede wszystkim określone w umowie z 15 stycznia 1916 roku Prezydenta m.st. Warszawy z cesarsko - niemieckim prezydentem policji, noszącej tytuł „Nowej organizacji MM” oraz przez regulamin służbowy funkcjonariuszy dla MM wydany przez cesarsko - niemieckiego prezydenta policji 25 stycznia 1916 r. Także rozporządzenie prezydenta m.st. Warszawy oraz dodatkowe rozporządzenie cesarsko - niemieckiego prezydenta policji, które są zawarte w rozkazach dziennych bądź w aneksach do tych rozkazów.
Do obowiązków Milicji Miejskiej należał m.in.: nadzór nad bezpieczeństwem publicznym (np. zatrzymywanie przestępcy, prowadzenie wstępnych dochodzeń, zapobieganie i uprzedzanie nieszczęśliwych wypadków itp.), nadzór nad ruchem ulicznym miasta i nad utrzymaniem porządku na jej ulicach i w lokalach publicznych. Poza tym czynności mające na celu opiekę nad dobrem publicznym, a zwłaszcza nad stanem zdrowotności miasta i jego mieszkańców (tzw. policja sanitarna) oraz nadzór nad zachowaniem przepisów regulujących prowadzenie handlu na ulicach i w sklepach (tzw. policja przemysłowo-handlowa) i nadzór nad budowami i nad przestrzeganiem przepisów budowlanych, szczególnie zaś mających na celu bezpieczeństwo publiczne. Dodatkowo Milicja Miejska współdziałała z policją obyczajową, sprawowała nadzór nad żebrakami oraz przestrzegała pobieranie odpowiednich opłat w sferze skarbowości władz krajowych i okupacyjnych.
Do jej obowiązków należało jednocześnie udzielanie pomocy wykonawczej we wszystkich sprawach miejskich wszelkim władzom i organom magistratu, instytucjom społecznym oraz władzom cywilnym, wojskowym okupacyjnym, zgodnie z ich poleceniem. Milicja przyjmowała pośredni udział w zakresie ujawniania i zabezpieczania śladów przestępstw (tj. zbrodni, przestępstw i wykroczeń). Pod koniec 1917 r. milicja warszawska była najlepiej zorganizowaną MM wśród miast Kongresówki.
Na czele Milicji Miejskiej m.st. Warszawy stał naczelnik (pierwszym naczelnikiem byt książę Franciszek Radziwiłł), któremu podlegali dwaj pomocnicy (zgodnie z kompetencjami), oraz komisarz do szczególnych zleceń. Biuro MM m.st. Warszawy znajdowało się w Pałacu Blanka przy ul. Senatorskiej 12.
Strukturalnie MM podzielona została na cztery sekcje, którym podlegały referaty. Sekcja I - zajmowała się prowadzeniem Dziennika Głównego MM, poufną korespondencją, registraturą, ekspedyturą, rejestracją personelu urzędników biura MM i komisariatów, biblioteką, archiwum i statystyką biurową. Poza tym znajdowało się biuro wykonawcze kar administracyjnych, referat spraw dotyczących stróżów dziennych i nocnych, rządców, administratorów i właścicieli domów oraz referat prasowy. Sekcja Il - prowadziła sprawy sądowe, kryminalne i dyscyplinarne. Sekcja III natomiast - sprawowała nadzór w sprawach handlowych, sanitarnych i techniczno-budowlanych. Szkoła policyjna Milicji Miejskiej stanowiła Sekcję IV, której kierownikiem byt nadkomisarz Marian Borzęcki. Szkota policyjna przy MM powstała 1 lipca 1917 r., a jej zadaniem było zaznajamianie funkcjonariuszy MM z organizacją organów bezpieczeństwa publicznego oraz fachowe przygotowanie do pełnienia obowiązków służbowych. Wykłady obejmowały m.in. prawo administracyjne i karne, procedurę ze szczególnym uwzględnieniem dochodzeń policyjnych. Kurs Wykładów trwał 6 miesięcy. Instrukcja dla posterunkowych Milicji Miejskiej m.st. Warszawy nakładała na wszystkich funkcjonariuszy obowiązek posiadania wiadomości dotyczących działalności MM oraz znajomości i ścisłego przestrzegania przepisów wchodzących w zakres obowiązków służbowych danego milicjanta.
Służba w MM była zaszczytem, ale pociągała za sobą pewne obowiązki, którym musiał sprostać każdy funkcjonariusz. Od funkcjonariusza Milicji Miejskiej wymagane było nienaganne prowadzenie się na służbie i w życiu prywatnym. Szczególnie zaś nie powinien on przyjmować datków lub otrzymywać jakichkolwiek korzyści za swoje czynności lub ich zaniechanie. Przy wszystkich czynnościach służbowych, gdy były połączone z niebezpieczeństwem, milicjant winien wykazywać spokój, roztropność, wytrwałość i stanowczość. W stosunku do publiczności milicjant winien być bezpartyjny, uprzedzający i gotowy do pomocy. Udział w zabronionych manifestacjach i pochodach stanowił ciężkie przekroczenie służbowe, które w zasadzie pociągało za sobą wykluczenie ze służby, a ponadto dochodzenie karne. Milicjant winien przede wszystkim dbać o sumienne i gorliwe wypełnianie obowiązków. Przy tym zwracano szczególną uwagę na taktowne współdziałanie i okazywanie pomocy innym. Posterunkowy MM winien wykonywać rozkazy wiernie bez opóźnienia i roztropnie. Co do wszystkich spraw służbowych winna być zachowana bezwzględna tajemnica. Będąc w mundurze, byt osobą urzędową, pełniącą służbę. Musiał być prawdomówny, bezstronny, nieprzekupny, a w stosunku do obywateli cierpliwy, spokojny i grzeczny oraz stanowczy. W stosunku do przełożonych bezpośrednich i naczelnych winien zachowywać się z pełnym szacunkiem, zawsze przestrzegać karności, posłuszeństwa i wojskowej subordynacji, oddając honory, przynależne każdemu zwierzchnikowi.
Funkcjonariusz Milicji Miejskiej nie mógł pozostawać na służbie, jeżeli okazało się, że prowadził się nagannie, rozmyślnie oskarżał niewinnych, interesownie zeznawał, przyjmował datki lub inne korzyści za swoje czynności lub ich zaniechanie. Za wspomniane karygodne czyny nie tylko podlegał karom dyscyplinarnym, aż do usunięcia włącznie, lecz również mógł być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej. Milicjantowi nie wolno było opuszczać posterunku dla swoich prywatnych interesów. Na służbie nie wolno było bez potrzeby wchodzić w mundurze do lokali sprzedających alkohol, zakładów itp. Zakaz dotyczył także palenia tytoniu na posterunku, ulicy, w tramwaju lub w gmachach publicznych. Posterunkowy MM nie powinien uchylać się przed okazywaniem swego numeru lub legitymacji i winien unikać wszelkich niewłaściwych wyjaśnień i sprzeczek. Udając się na posterunek, milicjant winien ubrać się czysto i starannie, mieć na mundurze oznaki właściwe jego szarży i gwizdek, mieć broń białą (szablę) lub w razie potrzeby broń palną wraz z odpowiednim pozwoleniem. Zawsze powinien mieć przy sobie blok z ołówkiem i informator. Mundur w zasadzie służy za legitymację. O ile działał w ubraniu cywilnym, byt obowiązany okazać właściwą legitymację.
Biura Milicji Miejskiej czynne były od 8.30 do 13.00 i od 15.30 do 18.00. W nocy i podczas przerwy stale dyżurował komisarz lub jego zastępca. Na terenie m.st. Warszawy znajdowało się 26 komisariatów oraz rezerwa Milicji Miejskiej. Ogólna liczba funkcjonariuszy MM m.st. Warszawy wynosiła około 2000 osób, wśród których służbę pełnili urzędnicy, sekretarze, referenci, starsi referenci, posterunkowi MM, milicjanci sanitariusze, młodsi przodownicy, starsi przodownicy, starsi przodownicy adiutanci, podkomisarze, komisarze i nadkomisarze.
Formalnie kres działalności Milicji Miejskiej przyniósł dekret naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego z 9 stycznia 1919 r. mówiący o organizacji Policji Komunalnej. Był to kolejny krok do ujednolicenia służb bezpieczeństwa publicznego. Policję Komunalną organizować miały zarządy gmin i powiatowe organy samorządowe, przy czym władza zwierzchnia należała do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Większość funkcjonariuszy MM włączono do nowo organizowanych struktur Policji Komunalnej.
Źródło: BHiTP KGP / Policja 997
