80. rocznica powstania Polskiego Państwa Podziemnego
Polskie Państwo Podziemne stanowiło niespotykaną nigdzie indziej rozbudowaną strukturę konspiracyjną. Strukturę, która podlegała rządowi RP na uchodźstwie, budowaną w warunkach podwójnej okupacji. 27 września 1939 roku w oblężonej przez Niemców Warszawie gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz utworzył wraz z grupą oficerów Wojska Polskiego Służbę Zwycięstwu Polski. Na pamiątkę tamtych wydarzeń obchodzimy Dzień Polskiego Państwa Podziemnego.
W dniu 27 IX 1939 r. na dzień przed kapitulacją stolicy – grupa wyższych oficerów Wojska Polskiego na czele z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, na podstawie upoważnienia Naczelnego Wodza – marsz. Edwarda Rydza-Śmigłego i w uzgodnieniu z dowódcą Armii „Warszawa” – gen. dyw. Juliuszem Rómmlem oraz komisarzem cywilnej obrony stolicy – mjr. rez. Stefanem Starzyńskim, powołała konspiracyjną organizację – Służbę Zwycięstwu Polski.
W obliczu klęski armii polskiej Służba Zwycięstwu Polski miała kontynuować w podziemiu walkę z hitlerowskim i sowieckim najeźdźcą. Organizacja dążyła przede wszystkim do podporządkowania wojskowej i społeczno-politycznej działalności konspiracyjnej w Polsce jednemu ośrodkowi kierowanemu przez dowództwo wojskowe. Do grudnia 1939 roku utworzono podstawowe ogniwa organizacji, powstało Dowództwo Główne z Główną Radą Polityczną (później Radą Główną Obrony Narodu) jako organem opiniodawczym i doradczym reprezentującym główne partie polityczne (Polską Partię Socjalistyczną – Wolność, Równość Niepodległość (PPS-WRN); Stronnictwo Ludowe (SL) i Stronnictwo Narodowe (SN). Zorganizowano dowództwa wojewódzkie z radami politycznymi (m.in. w Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi i Warszawie) oraz część powiatowych. Dowódcą głównym został gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski ps. „Torwid”, a jego zastępcą i szefem sztabu – płk Stefan Rowecki ps. „Grot”. Organizacja prowadziła przygotowania do walki z okupantami (szkolenie kadr wojskowych, propagandę przeciwdziałającą złym nastrojom społeczeństwa po klęsce w kampanii wrześniowej, organizowała wywiad, sabotaż i łączność kurierską).
Służba Zwycięstwu Polski dała początek Podziemnemu Państwu Polskiemu, czyli zakonspirowanym instytucjom politycznym, administracyjnym i wojskowych, działającym w okupowanej Polsce. Stworzono całą podziemną strukturę państwową wraz ze wszystkimi organami (wojskiem, policją, sądownictwem i systemem oświaty).
W połowie października 1939 r. gen. M. Karaszewicz-Tokarzewski wysłał meldunek do Naczelnego Wodza o powstaniu SZP. Gen. W. Sikorski, mianowany 8 listopada Naczelnym Wodzem, negatywnie odniósł się do koncepcji SZP, która łączyła działalność polityczną i wojskową. Obawiał się nadmiernego wpływu oficerów sanacyjnych, a ponadto nie darzył zaufaniem gen. W. Tokarzewskiego za jego kontakty z marsz. E. Rydzem-Śmigłym.
8 listopada 1939 r. Premier i Naczelny Wódz – gen. Władysław Sikorski, powołał do życia Komitet Ministrów do Spraw Kraju z gen. K. Sosnkowskim na czele, który 4 grudnia wydał instrukcję o utworzeniu w okupowanym kraju Związku Walki Zbrojnej. Instrukcja ta odrzucała koncepcję jednolitej organizacji polityczno-wojskowej i powoływała tajną organizację wojskową dla tworzenia ośrodków czynnego oporu narodowego i współdziałania w odbudowie państwa polskiego na drodze walki orężnej. W przeciwieństwie do założeń SZP, której głównym celem było jak najszybsze podjęcie akcji bojowych i sabotażowych, instrukcja ZWZ zakazywała na razie walki zbrojnej, gdyż chwilowo niejasny był cel polityczny, a poza tym obawiano się represji ze strony okupantów. ZWZ miał się charakteryzować jako organizacja ogólnonarodowa i ponadpartyjna, oddzielona od politycznych komitetów porozumiewawczych, a obliczona na długofalowe, gruntowne przygotowanie niepodległościowej akcji zbrojnej. Kierownictwo ZWZ objął gen. K. Sosnkowski, co w praktyce skutkowało odsunięciem gen. M. Karaszewicza-Tokarzewskiego. Zgodnie z decyzją NW, w kraju dokonano zmiany systemu dowodzenia podziemnymi siłami zbrojnymi. Komendantem ZWZ w niemieckiej strefie okupacyjnej został mianowany gen. Stefan Rowecki, a na okupację radziecką – gen. M. Karaszewicz-Tokarzewski.
W 1940 r. nastąpił szybki rozwój organizacyjny ZWZ. Na wiosnę liczył on 6700 żołnierzy, a jesienią liczba już wzrosła do 40 tys.
24 lutego 1940 r. utworzono Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP) przy ZWZ, jako organ harmonizujący przygotowania wojska i społeczeństwa do walki o zwycięstwo nad obu okupantami oraz o niepodległość.
Po klęsce Francji w czerwcu 1940 r. i przeniesieniu rządu emigracyjnego RP do Londynu, nastąpiły zmiany w systemie dowodzenia podziemną armią w kraju. W depeszy z Anglii z 30 czerwca 1940 r. została utworzona Komenda Główna ZWZ w kraju z gen. S. Roweckim na czele.
W marcu 1943 r. PKP został przekształcony w Krajową Reprezentację Polityczną (KRP), a w styczniu 1944 w Radę Jedności Narodowej (RJN), stanowiącej zalążek parlamentu, w skład którego weszli przedstawiciele następujących partii politycznych i stowarzyszeń: PPS-WRN, SL, Stronnictwo Pracy, SN, Zjednoczenia Demokratycznego, Chłopskiej Organizacji Wolności „Racławice”, Ojczyzny oraz Kościoła katolickiego swego odpowiednika w historii. W ukryciu przed okupantami stworzono strukturę państwową wraz ze wszystkimi organami, która prowadziła walkę o wyzwolenie i kierowała życiem w okupowanym kraju. Konspiracja była wyrazem nieugiętości narodu polskiego oraz jego woli przetrwania.
Źródło: WP