Honor mi nie pozwala… - Aktualności - Historia i Tradycja

Przez ponad pół wieku postać tragicznie zmarłego majora Stanisława Ostwinda pozostawała nieznana, a przecież to niezwykła postać, burząca schematy. Najwyższy rangą dowódca w polskim podziemiu pochodzenia żydowskiego. Warte podkreślenia jest, że kiedy po aresztowaniu 3 stycznia 1945 r. przez UB, był w czasie przesłuchania w Otwocku pytany, dlaczego jako Żyd zadawał się z faszystami, odrzekł: „Po pierwsze jestem Polakiem, po drugie tylko oni (narodowcy) chcieli mi pomóc”.

Stanisław (Szmul) Ostwind urodził się w 28 kwietnia 1899 roku w Warszawie, w tradycyjnej rodzinie żydowskiej. Był synem Wolfa Ostwinda i Rebeki z domu Saudel. Mając 18 lat uciekł z domu w 1915 roku do Legionów. Od 1915 do 1917 roku walczył w 1 Pułku Piechoty pod dowództwem Edwarda Rydza Śmigłego (wówczas majora). Uczestniczył w bitwie pod Kostiuchnówką. Po kryzysie przysięgowym został internowany w Szczypiornie. W 1919 roku ukończył szkołę podoficerską w stopniu starszego sierżanta, po czym otrzymał przydział do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.  W 1920 r. przyjął chrzest w Kościele Katolickim.

W 1921 roku rozpoczął służbę w Policji Państwowej jako posterunkowy, a od 1932 roku po awansie na przodownika PP był zatrudniony na stanowisku referenta wydziału personalnego Komendy Policji w Warszawie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. We wrześniu 1939 roku znalazł się na wschodzie (rozkaz Komendanta Głównego Policji nakazywał ewakuację w tym kierunku). Dołączył do zgrupowania generała Franciszka Kleeberga i brał udział w ostatnich bitwach z Niemcami. Po zakończeniu kampanii wrześniowej Stanisław Ostwind powrócił do domu.

W grudniu 1939 r. ukazało się rozporządzenie Generalnego Gubernatora Hansa Franka powołujące  przedwojennych policjantów do służby  w Polnische Polizei im Generalgouvernement (tzw. „granatowa policja”). Była to formacja całkowicie podporządkowana lokalnej policji niemieckiej, do której zadań należały patrole prewencyjno-interwencyjne, nadzór nad stanem sanitarnym, regulacja ruchu kołowego, służba na dworcach kolejowych, nadzór nad obowiązkiem meldunkowym. Za odmowę zgłoszenia do służby w tej formacji policjantom groziła kara śmierci. Stanislaw Ostwin nie zgłosił się do służby i ukrywał się na Podlasiu, posługując się nazwiskiem Zuzga.

W 1942 roku związał się z Narodową Organizacją Wojskową w powiecie łukowskim. Po rozłamie w NOW, większość żołnierzy przeszła do Armii Krajowej. Ostwind pozostał w Narodowych Siłach Zbrojnych, ukończył szkolenie w ośrodku szkoleniowym NSZ „Dym” w Jacie, po czym działał w powiecie siedleckim. W maju 1944 r. został dowódcą komendy powiatowej NSZ w  Węgrowie, a 1 czerwca 1944 r. awansowano go do stopnia majora.

Latem 1944 roku teren powiatu węgrowskiego stał się widownią zaciętych walk. W sierpniu 1944 roku ziemia węgrowska została opanowana przez Armię Czerwoną. Powiat węgrowski z okupacji niemieckiej przeszedł pod okupację sowiecką. W wyniku zatrzymania ofensywy Armii Czerwonej na linii Wisły, miliony żołnierzy sowieckich zostało rozlokowanych na wschód od Wisły, między innymi i na Podlasiu. Od sierpnia 1944 roku do momentu rozpoczęcia ofensywy styczniowej w 1945 roku, powiat węgrowski pełnił funkcję zaplecza materiałowego dla jednostek liniowych Armii Czerwonej. W tym czasie komuniści przystąpili do likwidacji struktur podziemia niepodległościowego.

3 stycznia 1945 roku Stanisław Ostwind-Zuzga został aresztowany przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Węgrowie. Był to rezultat działania na tym terenie siatki sowieckiej agentury, która świetnie orientowała się w poczynaniach podziemia niepodległościowego. Majora przekazano Sowietom i przetransportowano do Otwocka. Funkcjonariusze UB obawiali się próby odbicia Ostwinda. Z dokumentacji procesowej wynika, że akt oskarżenia przeciwko niemu był przygotowany już 31 grudnia 1944 roku, a więc trzy dni przed aresztowaniem. Świadczy to, że aresztowanie Ostwinda nie było przypadkiem, ale był poszukiwany przez NKWD.

Ze względu na żydowskie pochodzenie podczas przesłuchań w więzieniu w Otwocku proponowano mu współpracę z UB, z negatywnym wynikiem.  Przewieziony do więzienia na warszawskiej Pradze dostał się w ręce oprawców z NKWD. Z zachowanych protokołów zeznań wynika, ze torturowany major Ostwind nie zdradził nikogo ze swoich żołnierzy, wymienił jedynie kilka nazwisk osób nieżyjących i tych, co do których miał pewność, że uciekły na Zachód. Pytany, dlaczego jako Żyd służył w „faszystowskich” Narodowych Siłach Zbrojnych, major Stanisław Ostwind-Zuzga powtarzał do śmierci, że nie jest Żydem, ale Polakiem żydowskiego pochodzenia.

2 lutego 1944 r. po trwającej 15 minut niejawnej rozprawie Sąd Wojskowy Garnizonowy Warszawski skazał majora Ostwinda na karę śmierci. Skazany oświadczył: „Do winy nie poczuwam się”.  4 lutego 1945 roku został rozstrzelany w więzieniu UB przy ulicy 11 Listopada w Warszawie. Dowódcą plutonu egzekucyjnego UB był kapral Aleksander Aftyka. Pogrzebany w bezimiennym dole … do dziś nie znane jest miejsce, gdzie został pochowany major Ostwind.

W II RP odznaczony m.in. Krzyżem Legionowym, Medalem 10-lecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Niepodległości, a także brązowym i srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę oraz Krzyżem Zasługi za Dzielność (za czyny męstwa i odwagi z narażeniem życia w walce z przestępcami 19 marca 1935). W 2018 postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

Na podstawie literatury:

Bechta M.: Między Bolszewią a Niemcami. Konspiracja polityczna i wojskowa Polskiego Obozu Narodowego na Podlasiu w latach 1939-1952. Warszawa: IPN-Rytm, 2009;

Bechta M.: Żyd z NSZ, „Historia do Rzeczy”, czerwiec 2015;

Bechta M., Muszyński W.J.: Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944-1956, Warszawa 2017;

Zechenter A., Polak za cenę życia, „Nasz Dziennik” 2016, nr 221;

Holewiński W., Honor mi nie pozwala, Zysk i S-ka, Poznań 2015;  Muszyński W., Żydzi w publikacjach prasowych podziemia narodowego lat 1939 – 1947 a kwestia pomocy ofiarom Holokaustu;

Charczuk W., Walka Narodowych Sił Zbrojnych przeciwko władzy komunistycznej w powiecie węgrowskim w latach 1944-1950, Niepodległość i Pamięć 13/2 (23), 2006.

Charczuk. Przeobrażenia personalne w Podlaskiej Komendzie NSZ w latach 1945-1947. „Wschodni Rocznik Humanistyczny”. 1/2004.

Fotografie: Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce