Granatowi Chłopcy
Początkowo nie funkcjonowało nic, co można by określić jednolitym umundurowaniem dla funkcjonariuszy Policji Państwowej. Była to jedna z pozostałości po organizacji służb bezpieczeństwa w poszczególnych zaborach. Noszono mundury Wojska Polskiego, armii państw zaborczych a nawet przerabiane ubrania cywilne. Aby nie było to przyczyną nadużyć, zalecano m.in. odpruwanie z mundurów wojskowych dystynkcji i noszenie na lewym ramieniu białej opaski z literami P.P. albo przyszywanie dystynkcji policyjnych, wykonanych własnym kosztem.
Dopiero 2 marca 1920 r. wydane zostało odpowiednie rozporządzenie w kwestii ubiorczej. Umundurowanie określone w tym rozporządzeniu na przestrzeni kolejnych 20 lat uległo drobnym zmianom. Zasadniczo wykonywano je z sukna o barwie granatowej z błękitnymi i srebrnymi dystynkcjami. Na naramiennikach naszywano lub haftowano numery okręgów; funkcjonariusze Komendy Głównej dodatkowo mieli inicjały KG.
Jednolite zasady umundurowania zostały przedstawione dopiero 2 marca 1920 roku w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych w przedmiocie umundurowania i uzbrojenia policji państwowej (Dz. U. Nr 26, poz. 159).
Przepisy wprowadziły mundury koloru granatowego z błękitnymi lub srebrnymi dystynkcjami.
W skład munduru niższych funkcjonariuszy wchodziła:
kurtka kroju półwojskowego z czterema wewnętrznymi kieszeniami zapinanymi na jeden guzik, na naramiennikach umieszczano białą cyfrę rzymską oznaczającą numer okręgu policyjnego, kołnierz kurtki z błękitną wypustką, na rogach którego naszyte były z dwóch stron sukienne błękitne parole z numerem osobistym policjanta;
spodnie bryczesy;
płaszcz dwurzędowy z dwiema poziomo przeciętymi wewnętrznymi kieszeniami z kwadratowymi klapami;
granatowa czapka z czarnym paskiem, na której znajdował się orzeł państwowy, a pod nim numer służbowy funkcjonariusza.
Rozporządzenie zatwierdziło również wzór hełmu, wysokich butów z cholewami, oraz białych, półkolistych guzików z orłem państwowym. Oznaki szarż umieszczano na kołnierzu oraz lewym rękawie.
Wyżsi funkcjonariusze zostali ubrani w:
granatową kurtkę kroju frencza francuskiego z czterema naszywanymi kieszeniami i kwadratowymi klapami;
spodnie bryczesy lub spodnie długie z błękitną wypustką (w sezonie letnim dopuszczono spodnie w kolorze jasnokakaowym z błękitną wypustką);
płaszcz dwurzędowy;
czapkę z czteroramienną srebrną gwiazdą;
pas, pochwę do rewolweru.
Oznaki szarż umieszczano na kołnierzu i rękawach munduru i płaszcza.
Wprowadzenie w życie nowych przepisów napotykało duże trudności rozmaitej natury, przede wszystkim finansowej. Cierpiąca na ciągłe braki funduszy formacja nie miała potrzebnych kwot, aby jednolicie umundurować wszystkich funkcjonariuszy. Z tego też względu, przypadki donaszania munduru innej formacji miały miejsce jeszcze w 1922 roku. Oprócz tego nowe umundurowanie nie wzbudziło zachwytu wśród policjantów. Dał temu wyraz komendant okręgowy PP w Warszawie nadinspektor Henryk Wardęski:
„odznaki szarż wyższych funkcjonariuszy zostały nadzwyczajnie skomplikowane i znalazły swój wyraz i na kołnierzach i na rękawach[…]. Ubranie głowy niepraktyczne i dalekie od tradycji narodowych. Mało gustu i efektu w całym uniformie. Uderza tylko niezwykła obfitość numerów na policzcie: i na czapce i na kołnierzu i na płaszczu, to już stanowczo za dużo! Policjant staje się raczej podobny do tramwaja lub dorożki”.
Rozporządzenie z marca 1920 roku było wielokrotnie nowelizowane. Do najważniejszych zmian należy rozporządzenie Prezydenta Ministrów z 30 października 1922 roku, na mocy którego wprowadzono dla oficerów numery okręgów policyjnych na naramiennikach oraz dla wyższych funkcjonariuszy od IV kategorii wzwyż aksamitny otok czapki i niebieskie parole na kołnierzu munduru i takie same patki na kołnierzu płaszcza. Kolejne uściślenia wprowadzono w 1925 roku i w latach 30-tych.
foto: NAC, zbiory historyczne KGP
Opracowano na podstawie materiałów źródłowych:
R. Litwiński, Korpus Policji w II Rzeczypospolitej: służba i życie prywatne, Lublin 2007;
M. Chlipała, Umundurowanie Policji Państwowej 1919-1939,[w:] Policja – tradycja i współczesność, Warszawa 2017, s. 22, 25-26;
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych w przedmiocie umundurowania u uzbrojenia Policji Państwowej z dnie 2 marca 1920 r, Dz. U. 1920, nr 26, poz. 159;
Wardęski, Moje wspomnienia…, Warszawa 1926, s. 295-296;
Rozporządzenie Prezydenta Ministrów z dnia 30 października 1922 r. w sprawie uzupełnienia rozporządzenia z dnia 2 marca 1920 r. w przedmiocie umundurowania i uzbrojenia Policji Państwowej, Dz. U. 1922 r., nr 101, poz. 922.
