Nadanie Krzyża Zasługi za Dzielność…
Wszystkie odznaczenia honorowe są nadawane za szczególne zasługi lub wybitne osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej, za odwagę i poświęcenie, udział w wojnie oraz w celu upamiętnienia różnych wydarzeń. Istnieją trzy rodzaje odznaczeń: ordery, odznaczenia i odznaki. Najważniejsze z nich to ordery „widomy znak najwyższego wyróżnienia i uznania za wybitne zasługi lub czyny dokonane w służbie państwowej, cywilnej, wojskowej lub społecznej”.
Ordery i odznaczenia przyznaje państwo. Także przez państwo mogą być przyznawane odznaki, ale głównie przyznają je różne instytucje i organizacje. W Drugiej Rzeczypospolitej odnowiono kilka orderów i odznaczeń, ale ustanowiono kilkanaście nowych wyróżnień, m.in. Krzyż Walecznych (1920), Krzyż Zasługi (1923), Krzyż Zasługi za Dzielność (1928) i Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928). Zasłużonych funkcjonariuszy Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego wyróżniano wymienionymi orderami i odznaczeniami państwowymi. Gdy w 1930 roku ustanowiono trzystopniowe odznaczenie wojskowe: Krzyż Niepodległości z Mieczami, Krzyż Niepodległości i Medal Niepodległości, któremu „nadano wysoką rangę w oficjalnej hierarchii wyróżnień państwowych”, w gronie odznaczonych znalazło się wielu policjantów.
W opracowaniach biograficznych dotyczących funkcjonariuszy Policji Państwowej czy Policji Województwa Śląskiego, na ogół podaje się odznaczenia, ale też często się je pomija z braku dokładnej informacji na ten temat. Listy osób odznaczonych policjantów publikowane były w „Monitorze Polskim”, ale tylko ze wzmianką o województwie z którego się wywodził. Trudno w tym obszarze dotrzeć do szczegółowej lub nawet jakiejkolwiek informacji na temat związku wyróżnionego z konkretną jednostką PP czy PWŚl. Zdarzało się i tak, że wśród nazwisk wyróżnionych policjantów, niekiedy kilku z nich nosiło te same nazwisko, imię czy stopień służbowy, toteż nie tylko trudno odnaleźć właściwą osobę, ale i łatwo o błędy. Jako formacja nie posiadamy dotąd publikacji, która uwzględniałaby, przynajmniej wykazy odznaczonych policjantów w okresie II Rzeczypospolitej. Jedynie o policjantach odznaczonych Orderem Virtuti Militari pojawiła się fragmentaryczna, niepełna informacja. Zagadnienie dotyczące policjantów wyróżnionych orderami i odznaczeniami państwowymi, ale też i odznakami, zdecydowanie wymaga zainteresowania, które z kolei powinno stanowić początek i zachętę do przygotowania takiego opracowania.
Szczególne miejsce wśród orderów i odznaczeń przyznawanych w okresie międzywojennym przez państwo, zajmował Krzyż Zasługi za Dzielność, który został ustanowiony rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 7 marca 1928. Był odznaczeniem nadawanym funkcjonariuszom Policji Państwowej, żołnierzom Korpusu Ochrony Pogranicza oraz funkcjonariuszom Straży Celnej za czyny spełnione w specjalnie ciężkich warunkach z wykazaniem wyjątkowej odwagi, z narażeniem życia lub zdrowia, w obronie prawa, nietykalności granic państwowych oraz życia i mienia obywateli. Po zmianach z 25 maja 1939, był nadawany również żołnierzom Wojska Polskiego, funkcjonariuszom Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego oraz Straży Granicznej.
Krzyż mógł być nadany tej samej osobie tylko trzy razy. Nadawał go Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych lub Ministra Skarbu, a od 1939 roku także Ministra Spraw Wojskowych. Z przyznaniem Krzyża Zasługi za Dzielność po raz pierwszy lub drugi wiązała się dożywotnia pensja w wysokości 200 ówczesnych złotych rocznie (płatna 2 stycznia każdego roku). Krzyże Zasługi przyznane przed wejściem w życie rozporządzenia żołnierzom KOP, funkcjonariuszom Policji i Straży Celnej, za czyny uzasadniające nadanie Krzyża Zasługi za Dzielność, zamieniano na Krzyż Zasługi za Dzielność. Odznaczeni otrzymywali Krzyż bezpłatnie.
Źródło: BEH-MP KGP
