Udział funkcjonariuszy Policji Państwowej w instytucjach społecznych II RP

Data publikacji 24.04.2020

Jedyna w II Rzeczypospolitej Polskiej instytucja społeczna propagująca ideę morza i floty - Liga Morska i Kolonialna (LMiK) oraz popierana przez władze państwa Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP), to instytucje, których członkami byli funkcjonariusze Policji Państwowej. W roku 1929 z okazji imienin Marszałka Józefa Piłsudskiego ponad 30 tysięcy funkcjonariuszy zostało członkami LOPP. Przekazując rocznie na cele organizacji 225.000 zł, policjanci nie tylko zwiększyli siłę obronną naszego państwa, lecz także zapisali piękną kartę w historii tych instytucji.

Wraz z odzyskaniem niepodległości po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 r., Rzeczypospolita odzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego. W dniu 10 lutego 1920 r., odbyły się symboliczne zaślubiny z morzem, zorganizowane w Pucku dla uczczenia włączenia Pomorza do granic Polski. Bardzo szybko przystąpiono do budowy własnego portu handlowego w Gdyni, jak również rozpoczęto wzmocnienie floty wojennej. Polscy politycy, wojskowi i inżynierowie od początku lat dwudziestych tworzyli różne organizacje, aby pogłębić wśród społeczeństwa świadomość morską. Najbardziej prężną organizacją była powstała z przekształcenia Ligi Żeglugi Polskiej, utworzona w 1924 r. Liga Morska i Rzeczna. Członkami honorowymi Ligi byli: ówczesny Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski, Marszałek Józef Piłsudski oraz generał Józef Haller. W październiku 1930 r. podczas Walnego Zjazdu w Gdyni, podjęto decyzję o zmianie nazwy organizacji na Ligę Morską i Kolonialną (LMiK). Funkcję prezesa Zarządu Głównego LMiK pełnił od początku bliski współpracownik Marszałka Piłsudskiego, gen. Gustaw Orlicz-Dreszer.

Głównym celem i zadaniami Ligi Morskiej i Kolonialnej było uświadamianie całego społeczeństwa o konieczności stworzenia realnej siły, zdolnej do obrony wybrzeża oraz interesów Polski na morzu. Liga organizowała i prowadziła stałą zbiórkę na Fundusz Obrony Morskiej (FOM), która miała charakter dobra publicznego. LMiK współdziałała czynnie w rozbudowie żeglugi morskiej, portów oraz handlu i rybactwa morskiego. Popierała rozwój przemysłu portowego i przetwórczego na wybrzeżu, propagowała hasła wychowania morskiego, opiekując się ludnością nadmorską, jak również marynarzami i robotnikami portowymi. W swoich celach Liga dążyła do pogłębienia stosunków gospodarczych i kulturalnych ze środowiskami polskimi za granicą, zmierzała do uzyskania dla Polski odpowiednich terytoriów kolonialnych. Propagując czynnie hasła nawiązania bezpośrednich stosunków gospodarczych między Polską a krajami zamorskimi, prowadziła akcję osadniczą na tych terenach, zmierzając do osadzenia na roli w państwach zamorskich tej części naszego przyrostu naturalnego, której nie byli w stanie zapewnić pracy. Pozyskując tereny pod osadnictwo lub kolonie dla Polski, w roku 1934 Liga kupiła ziemię na terenie brazylijskiego stanu Parana i założyła tam osiedle Morska Wola. W dniu 28 kwietnia 1934 r. podpisała umowę z Liberią dotyczącą współpracy gospodarczej i kulturalnej, próbując nawiązać szersze kontakty handlowe z tym państwem. Z pieniędzy zebranych na Fundusz Obrony Morskiej dofinansowywano wydawnictwa miesięcznika „Morze” i kwartalnika „Sprawy Morskie i Kolonialne”, jak również budowę okrętu podwodnego „Orzeł”. Dane statystyczne pokazywały ciągły wzrost zainteresowania organizacją. W roku 1935 LMiK miała 1185 oddziałów, 289 kół i 860 kół szkolnych o łącznej liczbie członków 295 892 osób. Do wybuchu II wojny światowej organizacja liczyła prawie 1 milion członków.

Wśród tysięcy świetnie zorganizowanych działaczy, duża liczba była funkcjonariuszami Policji Państwowej. Należy wspomnieć, że Władysław Henszel, były Komendant Główny Policji Państwowej w roku 1930 piastował urząd prezesa Oddziału LMiK na Pomorzu, a w Zarządzie Śląskiego Okręgu LMiK od roku 1934 zasiadał Paweł Zientek – Komendant Policji Miejskiej w Chorzowie. W roku 1939 aktywnie działający Policyjny Klub Sportowy w Łomży, zorganizował bal, z którego dochód (za zakup cegiełek w cenie 1 zł) przeznaczony był na wsparcie działalności Ligi Morskiej i Kolonialnej.

Drugą prężnie działającą organizacją w czasach II Rzeczypospolitej była Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP). Ta paramilitarna organizacja została powołana w 1928 r. z połączenia założonej w 1923 r. Ligi Obrony Powietrznej Państwa i Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej. LOPP miał na celu promowanie lotnictwa sportowego, komunikacyjnego i wojskowego. Członkiem Ligi mógł zostać każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęty w poczet członków koła miejscowego. Kandydat musiał posiadać pełnię praw na terytorium RP i narodowość polską. Wielu działaczy LOPP zajmowało główne stanowiska w administracji rządowej lub pracowało w wymiarze sprawiedliwości.

Swoje poparcie wobec działalności Ligi i wzmocnienia siły obronnej państwa, wyrazili również funkcjonariusze policji. Komendant Główny Policji Państwowej pułk. Janusz Jagrym-Maleszewski w dniu 19 marca 1929 roku, chcąc uczcić imieniny Marszałka Józefa Piłsudskiego, przekazał solenizantowi meldunek oraz depesze od komendantów wojewódzkich. Wszyscy żołnierze policji robiąc prezent Marszałkowi, zapisali się do LOPP oraz Komitetu Floty Narodowej. Ponad 30 tysięcy funkcjonariuszy Policji Państwowej zasiliło szeregi Ligi, przekazując rocznie w darze 225 000 zł. Wielu z nich angażowało się również w pracę Zarządu Ligi. Dyrektor Policji Miejskiej w Królewskiej Hucie – Józef Niciewicz od 1924 r. w Wydziale Wykonawczym LOPP pełnił funkcję sekretarza, a podinspektor Policji Karol Niewiadomski od 1934 r. działał w Zarządzie Ligi w Katowicach. Bogusław Majerski, podkomisarz Policji Państwowej w Warszawie, pełnił w 1936 r. funkcję prezesa w Warszawskim Kole LOPP. Posterunkowa w Urzędzie Śledczym m.st. Warszawy, Alina Wanda Fabian, od 1936 r. należała zarówno do LOPP i LMiK. Z pewnością wielu funkcjonariuszy Policji Państwowej wspierało jednocześnie działalność obu instytucji.

W 1934 r. Liga została uznana za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej, co wiązało się z dużym poparciem władz państwa i wzrostem liczby członków. Prezesem Zarządu Głównego został generał Leon Berbecki, a członkiem honorowym Prezydent RP Ignacy Mościcki.

Podstawową komórka organizacyjną LOPP były koła terenowe, które tworzono na uczelniach, w szkołach, przedsiębiorstwach i organach władz. Koła podlegały komitetom powiatowym lub miejskim, a te z kolei komitetom wojewódzkim. Nad wszystkimi kontrolę miał Zarząd Główny i Rada Główna. W Lidze działały również Komitet Kół Kobiecych i Komitet im. Żwirki i Wigury. Liczebność członków Ligi wzrastała z każdym rokiem, w 1935 roku LOPP liczyła 1,5 miliona członków w 13 761 kołach, a w 1939 około 2 milionów. Przez cały okres działalności LOPP przekazała na rzecz rozwoju lotnictwa ponad 70 milionów złotych. Stowarzyszenie finansowało zakup sprzętu lotniczego, sport lotniczy, rozwój konstrukcji lotniczych oraz publikacji. Liga wydawała własną prasę: „Lot Polski”, „Lot i obrona przeciwlotniczo gazowa Polski”, miesięcznik „Przegląd Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej”. Wspierała finansowo rozbudowę lotnisk, szkolenia mechaników i pilotów lotniczych. Działalność LOPP skierowana była głównie do młodzieży, na której spoczywała przyszłość kraju i poparcia dla rozwoju lotnictwa. LOPP został fundatorem Instytutu Aerodynamicznego w Warszawie, budowy Szkoły Pilotów w Radomiu, szkół mechaników w Bydgoszczy i Lwowie oraz tunelu aerodynamicznego przy Politechnice Lwowskiej. Kolejne sfinansowane przez Ligę obiekty to: obserwatorium meteorologiczne na górze Pop Iwan, Instytut Badań Technicznych Lotnictwa i Doświadczalnych Warsztatów Lotniczych na Okęciu, kilkudziesięciu lotnisk i szybowisk, wspomagała działalność ośrodków Przysposobienia Wojskowego Lotniczego. W latach 1933-1939 LOPP zakupiła i przekazała szkołom lotniczym i aeroklubom 326 samolotów oraz znaczną liczbę szybowców, w większości konstrukcji polskiej. W 1936 LOPP posiadała 120 Kół Szybowcowych wśród których najwięcej było harcerskich i kolejowych. Liga działała aktywnie do wybuchu II wojny światowej.

Obie organizacje Liga Morska i Kolonialna, jak również Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, były wzorem świetnie zorganizowanych instytucji. Motywacją do tak ekspansywnego działania była wizja silnego i zawsze niepodległego Państwa. Dzięki tym instytucjom, które odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu wiedzy obronnej społeczeństwa, powstawały szkoły morskie, szkoły pilotów oraz instytuty naukowe. Niezmienny pozostaje fakt, iż w historii tych organizacji, godny pochwały udział mieli również funkcjonariusze Policji Państwowej.

Źródło: BEH-MP KGP/MR

Źródło: