Żandarmeria Krajowa zalążkiem Policji Państwowej (1918–1922) cz. 4 - Aktualności - Historia i Tradycja

Okręg Generalny Kielecki

Trzecim z kolei obszarem w Królestwie, gdzie samorzutnie zaczęła się tworzyć wojskowa służba bezpieczeństwa, był Okręg Generalny Kielecki. Począwszy od listopada 1918 r. zaczęły się tworzyć na terenie Kielc, w miastach i gminach straże bezpieczeństwa noszące różnorakie nazwy, jak np. Straż Polowa w Radomsku, milicja w Miechowie. Inicjatywę do tworzenia tych organizacji dawały bądź to osoby prywatne, bądź żandarmi narodowości polskiej z żandarmerii austriackiej, którzy pozostali na posterunkach, bądź wreszcie organizatorzy z POW. W pierwszej połowie listopada 1918 r. pracę organizacyjną przy tworzeniu korpusu Żandarmerii Krajowej rozpoczął rtm. Wiktor Ludwikowski[1]. Polegała ona na werbowaniu oficerów i żandarmów do pracy. Następnie zostało stworzone Dowództwo przy OG Kielce. Rtm. Wiktor Ludwikowski wysłał zwerbowanych oficerów do poszczególnych powiatów, aby w myśl otrzymanych od niego wskazówek i instrukcji organizowali powiatowe dowództwa żandarmerii i poszczególne posterunki. Praca organizacyjna tych oficerów napotykała w niektórych powiatach (pińczowski, kozienicki, iłżecki) na ogromne trudności ze strony samej ludności lub też istniejącej milicji, która zamiast ładu wprowadzała ogólny zamęt i dezorganizację. Stworzono wkrótce powiatowe dowództwa żandarmerii w Kielcach, Miechowie, Jędrzejowie, Opocznie, Pińczowie, Busku-Stopnicy, Sandomierzu, Częstochowie, Wieluniu, Radomiu i Końskich (razem11). Prócz tego stworzone zostały ekspozytury powiatowego dowództwa żandarmerii w Wierzbniku, Iłży, Dałowie, Ostrowcu. Każde powiatowe dowództwo żandarmerii obejmowało 2–3 plutony i 15–20 posterunków. Posterunek liczył przeciętnie 6–12 ludzi, stosownie do wielkości rejonu oraz moralnej wartości i politycznego usposobienia ludności. Tak zorganizowana żandarmeria zwalczała występujący na coraz silniejszą skalę (przeważnie w powiecie miechowskim) bandytyzm, ukrócała masowe samowole chłopów, nieprawne konfiskaty, posiadanie broni i materiałów wojskowych. Prócz wymienionych powiatowych dowództw żandarmerii stworzone zostały trzy oddziały konne w Kazimierzu Wielkim, Radomsku i Kielcach w sile 40–60 ludzi. Ich celem było szerokie przeciwdziałanie ewentualnym buntom ludności, jakie w niektórych powiatach okręgu, czy to na tle stosunków agrarnych czy też w następstwie prowadzonej na większą skalę agitacji sowieckiej (przeważnie w powiecie koneckim), zaczęły występować. W grudniu 1918 r. został stworzony Lotny Oddział pieszy z siedzibą w Kielcach, którego celem było zwalczanie szerzącego się w zastraszający sposób bandytyzmu. 1 stycznia 1919 r. przy dowództwie żandarmerii OG Kielce została utworzona szkoła żandarmerii dla nowo werbowanych aspirantów. Fachowe szkolenie przeprowadzano według instrukcji i przepisów wydanych przez dowództwo. W kwietniu 1919 r. zlikwidowane zostały prawie w całości wszystkie samorzutnie stworzone milicje, a żandarmeria krajowa stała się jedynym organem bezpieczeństwa publicznego. Zdobyła sobie w krótkim czasie zaufanie sądów, władz wojskowych i politycznych, a nawet popularność u ludności.

Cdn.

Źródło: Policja 997/JS

Bibliografia

Centralne Archiwum Wojskowe:

CAW, I.375.1.45,

CAW, I.375.2.34,

CAW, I.375.12.1.

Chodkiewicz K., Historia żandarmerii WP (maszynopis).

Opracowania publikowane

Dworzecki J., Zarys działalności formacji policyjnych na Śląsku Cieszyńskim w latach 1918–1922, KW Policji w Katowicach.

Jarno W., Okręg Generalny WP nr III Kielce w latach 1918–1921, Łódź 2003.

Kempa W., Liczebność Wojsk Powstańczych. III Powstanie Śląskie – stan osobowy,

Internet www.historycy.org/index.php?showtopic=60239&st=0.

Kołos K., Ostrowski R., 7 Dywizjon żandarmerii w Poznaniu, COS SG Koszalin.

Kutta J., Policja w Polsce Odrodzonej. Wielkopolska i Pomorze 1918–1922, Bydgoszcz 1994.

Misiuk A., Policja Państwowa 1919–1939, Warszawa 1996.

Maciąg-Majka B., Policja Polityczna w województwie krakowskim w latach 1919–1926, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2012, nr 6, s. 171–187.

Marszałek P.K., Geneza i organizacja polskich formacji policyjnych w Wielkopolsce (1918–1920), w: „Studia Lubuskie” 2007, z. 3.

Ratajczyk G., Żandarmeria WP II RP, Toruń 2004.

Skrzypek M., Policyjne instytucje Śląska Cieszyńskiego 1918–1922, Skoczów 2002.

Sprengel B., Policja Państwowa w Toruniu (1920–1939), Toruń 1999.

Suliński J., Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947, Warszawa 1995.

Suliński J., Żandarmeria – organ bezpieczeństwa armii w latach 1918–1945, Warszawa 2003.

Suliński J., Chrzanowski W., Rozwój żandarmerii polowej na ziemiach polskich w latach 1918–1945, Warszawa 2012.

Ślipiec J., Drogi niepodległości – Polska i Ukraina 1918–1921, Warszawa 1999.

Woszczyński B., Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921, Warszawa 1972.

Summary