Pozostawił po sobie w Lublinie jak najlepsze wrażenie wśród prasy, społeczeństwa i podwładnych - Aktualności - Historia i Tradycja

Insp. Tadeusz - Florentyn Tomanowski – ur. 29 października 1883 r. we Włodzimierzu Wołyńskim⁽¹⁾. W 1910 r. ukończył uniwersyteckie studia prawa.  Pracował jako adwokat. W 1915 r. wstąpił do Straży Obywatelskiej w Warszawie, podczas I wojny światowej sprawował stanowisko sekretarza w Okręgu VII Wolskim przy  ul. Chłodnej 11 w Warszawie⁽²⁾. Następnie wstąpił do Milicji Miejskiej w Warszawie. Od 1916 r. pełnił funkcję komisarza IX komisariatu, następnie 1 czerwca 1918 został mianowany pełniącym obowiązki kierownika sekcji III Milicji Miejskiej⁽³⁾. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Policji Państwowej i w 1919 r. został mianowany inspektorem. Od 2 sierpnia 1919 r. do 1 kwietnia 1922 r. sprawował stanowisko Komendanta Okręgu IV Lubelskiego Policji Państwowej⁽⁴⁾. Pozostawił po sobie w Lublinie jak najlepsze wrażenie wśród prasy, społeczeństwa i podwładnych⁽⁵⁾. Następnie otrzymał stanowisko Komendanta I Okręgu Warszawskiego w latach od kwietnia 1922 r. do 8 października 1934 r.^(6)(7)(8). 2 maja 1923 r. został odznaczony „Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski”⁽⁹⁾. Otrzymał złoty „Krzyż Zasługi”   w 1930 r., z dniem 31 października 1934 r. przeniesiony w stan nieczynny - zwolniony z Policji Państwowej ze względu na przejście do pracy w Ministerstwie Komunikacji⁽¹⁰⁾. Podczas okupacji mieszkał z żoną Marią Tomanowską w Warszawie przy ul. Żurawiej 17. Ten adres zamieszkania potwierdzony został przez Zdzisława Śliwińskiego, który przebywał u państwa Tomanowskich w czasie powstania warszawskiego. We wrześniu 1944 r. w budynek trafił pocisk, który uszkodził część budynku, ale państwu Tomanowskim nic się nie stało⁽¹¹⁾. Pan Tadeusz Tomanowski był świadkiem wkroczenia Armii Czerwonej do Częstochowy (styczeń 1945 r.)⁽¹²⁾.  

Po II wojnie światowej mieszkał w Rybniku przy ul. Kościuszki 64⁽¹³⁾. Nie wiadomo kiedy dokładnie państwo Tomanowscy trafili do Rybnika, ale Kalendarium miasta podaje, że pani Maria Tomanowska w październiku 1945 r. była jednym z 4 nauczycieli szkoły muzycznej im. Ignacego Paderewskiego (następnie szkoła Szafranków). Od 1 września 1947 r. był dochodzącym, a od 1950 r. etatowym nauczycielem języka rosyjskiego w tamtejszej Szkole Przemysłowej, która następnie została przekształcona w Technikum Górnicze, obecnie Zespół Szkół Technicznych w Rybniku ul. Kościuszki 5^(14)(15).

Po śmierci żony w 1954 r. Marii Tomanowskiej mieszkał niedaleko szkoły w służbowej kawalerce przy ul. Białych w Rybniku. Tadeusz Tomanowski pracował w szkole do ok. 1965 r. o czym świadczą fotografie ze szkolnej kroniki i pamiątkowe tabla absolwentów. Około 1965-66 r. przeniósł się do domu opieki dla seniorów w Cieszynie lub Bielsku Białej. Zmarł 11 lutego 1970 r. w wieku 87 lat w Brzezinach Śląskich (dzielnica Piekar Śląskich). Uroczystości pogrzebowe zorganizowane przez Dyrekcję Technikum Górniczego odbyły się w Rybniku. Państwo Tomanowscy byli bezdzietni, nieznane są żadne osoby spokrewnione z nimi. Z informacji uzyskanych od zaprzyjaźnionych nauczycieli z którymi pracował wiemy, że przed I wojną przebywał w Odessie - ZSRR, był prawnikiem, pełnił wysokie funkcje w czasach II Rzeczypospolitej. Był człowiekiem z klasą, zawsze elegancki, pogodny, życzliwy i towarzyski. Ponadto był muzykalny, pięknie i chętnie śpiewał np. arię Jontka z opery „Halka” S. Moniuszki. Bardzo pozytywnie i serdecznie wspominają go także byli uczniowie⁽¹⁶⁾.

W ramach obchodów 100 – lecia powstania Policji, insp. Tadeusz Tomanowski został wybrany na patrona lubelskiego garnizonu Policji. W dniu 3 grudnia 2018 r. odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej na ścianie frontowej budynku Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie przy ul. Narutowicza 73⁽¹⁷⁾ .

  Przypisy

(1) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163.

(2) Aleksander Kroński: Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915 roku. Warszawa: 1934, s. 43.

(3) Rozkaz Dzienny Naczelnika Milicji Miejskiej m. stoł. Warszawy nr 689 z 6 czerwca 1918. 1918-06-06. s. 1. (dostęp 2015-05-03).

(4) Robert Litwiński. Początki defensywy policyjnej w województwie lubelskim (1919–1923). „Res Historica”, s. 35, 38, z. 11 z 2000.

(5) „Głos Lubelski” z 1922 r., nr 114, s. 2.

       (6) Wykaz Komendantów Okręgowych Policji Państwowej w latach 1919 – 1939,

       policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).

        (7) Z kraju. Obława. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 92 z 4 kwietnia 1923.

        (8) Obsada personalna jednostek Policji Państwowej w roku 1926. policjapanstwowa.pl.

        (dostęp 2015-05-03).

        (9) Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa:

        Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 37.

        (10) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum

        IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta E-59 syg. z kartoteki osób

         w zainteresowaniu PP.

         (11) Zdzisław Śliwiński - powstaniec warszawski z 1944 r., rozmowa z Dominikiem Cieszkowskim z dnia 2 sierpnia

         2009 r. https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zdzislaw-sliwinski.2015.html.

         (12) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora

         ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.

      (13) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum

      IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura archiwalna

      IPN BU 00231/197/1, poz. 163.

      (14) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora

       ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.

      (15) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum

       IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura

       archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163.

       (16) Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, Waldemar Wollny – Z-ca Dyrektora

       ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.

       (17) Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie 3 grudnia 2018 r.

Bibliografia

- Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w Lublinie – pismo z dnia 26 lutego 2018 r. znak: BU Lu-III-5331-6(2)/18, karta informacyjna sygnatura archiwalna IPN BU 00231/197/1, poz. 163, karta E-59 syg. z kartoteki osób w zainteresowaniu PP.

- Aleksander Kroński: Straż Obywatelska m. st. Warszawy 1915 roku. Warszawa: 1934, s. 43.

- Rozkaz Dzienny Naczelnika Milicji Miejskiej m. stoł. Warszawy nr 689 z 6 czerwca 1918. 1918-06-06. s. 1. (dostęp 2015-05-03).

- Robert Litwiński. Początki defensywy policyjnej w województwie lubelskim (1919–1923), „Res Historica”, s. 35, 38, z. 11 z 2000.

- „Głos Lubelski” z 1922 r., nr 114, s. 2.

- Wykaz Komendantów Okręgowych Policji Państwowej w latach 1919 – 1939,

policjapanstwowa.pl. (dostęp 2015-05-03).

- Z kraju. Obława. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 92 z 4 kwietnia 1923.

- Obsada personalna jednostek Policji Państwowej w roku 1926. policjapanstwowa.pl.

(dostęp 2015-05-03).

- Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa:

Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 37.

- Zdzisław Śliwiński - powstaniec warszawski z 1944 r., rozmowa z Dominikiem Cieszkowskim z dnia 2 sierpnia 2009 r. https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/zdzislaw-sliwinski.2015.html.

- Relacje nauczycieli, którzy pracowali i byli zaprzyjaźnieni z T. Tomanowskim, przekazane przez Waldemara Wollnego – Z-ca Dyrektora ZST w Rybiku, lipiec 2018 r.

- Informacja o patronie lubelskiego garnizonu Policji Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie 2018r.

- Zdjęcie (autor nieznany) insp. T. Tomanowskiego w mundurze – kserokopia z „Gazety Policji Państwowej” lata 20 – 30  XX w., zdjęcia Komendantów Okręgowych PP.

- Zdjęcia mł. asp. Krzysztof Martirosjan - tablicy pamiątkowej z uroczystości odsłonięcia 2018 r.

Autor: Zbigniew Skrzypek