Aktualności

ODDANY OJCZYŹNIE

Data publikacji 28.07.2021

28 lipca mija 102. rocznica wstąpienia do Policji Państwowej Mariana Kozielewskiego, jednego z najwybitniejszych oficerów PP II Rzeczypospolitej. Dwadzieścia dni wcześniej – 8 lipca 1964 roku – minęła tragiczna rocznica Jego samobójczej śmierci na emigracji w Stanach Zjednoczonych

Postać podinspektora Mariana Kozielewskiego - żołnierza Legionów, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r.; organizatora struktur i jednostek Policji Państwowej w latach 1919–1926, m.in. w Kozienicach, Włoszczowie, Opatowie i Będzinie; komendanta powiatowego PP w Nowogródku i Będzinie; komendanta wojewódzkiego PP we Lwowie oraz komendanta Policji Państwowej miasta stołecznego Warszawy (w latach 1934–1939) jest  doskonałym przykładem patriotyzmu, narodowej dumy, honoru i etosu policyjnej służby, a uczynienie Go patronem Komendy Stołecznej Policji jest dla warszawskich policjantów ogromnym honorem i wyróżnieniem.

Marian Stefan Kozielewski urodził się 6 września 1897 r. w Łodzi w rodzinie o patriotycznych i niepodległościowych tradycjach. Był najstarszym z ośmiorga rodzeństwa. Nie mając jeszcze siedemnastu lat, wbrew woli rodziców, opuścił rodzinny dom, aby we wrześniu 1914 r. wstąpić do formujących się Legionów Polskich. Brał udział w ciężkich
walkach, m.in. pod Łowczówkiem, nad Nidą, pod Konarami i Jastkowem. W sierpniu 1915 r. został ranny i trafił do niemieckiego szpitala. Do Legionów wrócił dopiero w grudniu 1916 r. Był internowany w obozie w Szczypiornie, a następnie w Łomży. Zwolniony z aresztu w marcu 1918 r. wrócił do Łodzi i rozpoczął służbę w Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał udział w akcjach zbrojnych przeciwko Niemcom. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w akcji rozbrajania żołnierzy niemieckich w Łodzi i Rogowie oraz opanowaniu dworca kolejowego Łódź Fabryczna. Kilka miesięcy służył w 28. Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich (zwanych także Pułkiem „Dzieci Łódzkich”).

Miał 22 lata…

28 lipca 1919 r. Marian Kozielewski wstąpił do Policji Państwowej. Najpierw służył
w Komendzie Powiatowej Policji w Kozienicach, a od sierpnia 1920 r. we Włoszczowie.
W czasie wojny z bolszewikami został urlopowany z PP i 9 sierpnia 1920 r. rozpoczął
służbę w 213. Ochotniczym Policyjnym Pułku Piechoty. Po jej zakończeniu zasilił szeregi
Policji Państwowej Okręgu Kieleckiego.

Od stycznia do kwietnia 1923 r. dowodził kompanią PP podczas operacji obsadzania granicy
Rzeczypospolitej na Wileńszczyźnie. Za udział w tych działaniach został wyróżniony
Krzyżem Walecznych. 1 października 1923 r. objął stanowisko naczelnika Urzędu
Śledczego w Komendzie Wojewódzkiej PP w Nowogródku.
We wrześniu 1926 r. został przeniesiony do służby śledczej w Komendzie Policji
Państwowej m. st. Warszawy, a 12 lipca 1927 r. objął stanowisko komendanta
powiatowego Policji Państwowej w Będzinie.

We wrześniu 1931 r. Marian Kozielewski został awansowany do stopnia podinspektora,
a w październiku tego samego roku został komendantem wojewódzkim PP we Lwowie. W czerwcu 1934 roku, na osobiste polecenie marszałka Józefa Piłsudskiego, podinspektor Kozielewski został oddelegowany do Komendy Policji Państwowej m.st. Warszawy. Uczestniczył w pracach grupy śledczej zajmującej się wyjaśnieniem sprawy zamachu na Bronisława Pierackiego – ministra spraw wewnętrznych.

8 października 1934 r. podinsp. Marian Kozielewski, m.in. w uznaniu zasług za udział w tym śledztwie, został powołany na stanowisko komendanta Policji Państwowej m.st. Warszawy.

W obronie Warszawy

Po wybuchu wojny warszawski garnizon Policji Państwowej nie został ewakuowany
na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej, ale aktywnie uczestniczył w obronie stolicy,
podporządkowując się Dowództwu Obrony Warszawy. Prezydent Warszawy Stefan
Starzyński za udział w obronie stolicy odznaczył Mariana Kozielewskiego Krzyżem
Walecznych.

W październiku 1939 r., pod naciskiem prezydenta Starzyńskiego, Marian
Kozielewski wyraził zgodę się na pozostanie w strukturach tworzonej przez Niemców Policji
Polskiej, tzw. granatowej policji. Został jej pierwszym komendantem na terenie
Generalnego Gubernatorstwa i Warszawy. Równocześnie rozpoczął tworzenie
struktur konspiracyjnych, które zostały podporządkowane Polskiemu Państwu
Podziemnemu.
Na początku okupacji niemieckiej Marian Kozielewski wprowadził do konspiracji
młodszego brata, Jana Kozielewskiego. W 1939 r. wspólnie z bratem przygotowali
pierwszy raport o sytuacji w okupowanej Polsce, który został przekazany premierowi
Rządu RP na Uchodźstwie Władysławowi Sikorskiemu. W styczniu 1940 r. Jan
Kozielewski (używający konspiracyjnego nazwiska Jan Karski) wyruszył ze swoją
pierwszą misją jako emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego. Za pośrednictwem
brata, Marian Kozielewski ponowił deklarację lojalności wobec władz Rzeczypospolitej
Polskiej na uchodźstwie. Przekazał także wykaz policjantów, którzy mogli być
wykorzystani w pracy konspiracyjnej.

7 maja 1940 r. Marian Kozielewski został aresztowany i osadzony na Pawiaku, skąd
w sierpniu został wywieziony do KL Auschwitz (nr obozowy 6535). Po prawie rocznym
pobycie w obozie, dzięki zabiegom struktur konspiracyjnych i żony Jadwigi, w maju 1941 r odzyskał wolność. Po powrocie do Warszawy ukrywał się przed Gestapo.
Został organizatorem i pierwszym komendantem głównym Państwowego Korpusu
Bezpieczeństwa i Straży Samorządowych, formacji policyjnych podległych Delegaturze
Rządu na Kraj. W konspiracji używał pseudonimów „Bratkowski”, „Leon” i „Pilecki”.
Stworzył krajową, sprawnie funkcjonującą strukturę konspiracyjną, którą kierował
do 23 listopada 1943 r.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego Marian Kozielewski, ukrywając się w
Warszawie i pozostając bez przydziału w konspiracji, zgłosił się na ochotnika, jako
sanitariusz, do jednego z powstańczych zgrupowań. Podczas walk o budynek PAST-y
został dwukrotnie trafiony przez niemieckiego snajpera, wynosząc spod ostrzału
rannego, kilkunastoletniego powstańca. Leczył rany w szpitalu, a następnie w domu
pod opieką żony. Po upadku powstania Kozielewscy opuścili Warszawę w grupie
ludności cywilnej. Na początku października 1944 r. przedostali się do Szydłowca,
chroniąc się u rodziny.

Na emigracji

W maju 1945 r. Kozielewscy wrócili do Łodzi. W obawie przed aresztowaniem przez
NKWD, po akcji przygotowanej przez swojego brata Jana Karskiego, Marian Kozielewski
w styczniu 1946 r. został potajemnie wywieziony do Berlina i przerzucony
do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Wstąpił tam do służby w Polskich Kompaniach
Wartowniczych. Również dzięki pomocy Jana Karskiego, Marian Kozielewski wraz z żoną Jadwigą, która do niego dotarła po ucieczce z Polski, w 1949 r. trafili przez Francję do Kanady.
Po krótkim pobycie w Montrealu Kozielewscy osiedlili się na farmie rolnej w miejscowości New Glasgow. W maju 1956 r. wrócili do Montrealu, a następnie – za namową brata Jana Karskiego, wówczas profesora renomowanego Georgetown University, w 1960 r. przenieśli się do Stanów Zjednoczonych i zamieszkali u niego w Waszyngtonie.
W Stanach Zjednoczonych otrzymali azyl polityczny i pozwolenie na pobyt stały.
Marian Kozielewski nie przyjął jednak – ku powszechnemu zdumieniu władz
amerykańskich – rządowego zasiłku przyznawanego uchodźcom politycznym
i zasłużonym weteranom II wojny. Nie chcąc się całkowicie uzależnić finansowo od brata, Marian Kozielewski przyjął nisko opłacaną posadę pracownika ochrony w galerii sztuki Corcoran Gallery.

Bardzo źle znosił pobyt na emigracji. Nie mógł pogodzić się z faktem, że sojusznicy oszukali  w Jałcie Polaków, pozbawiając ich niepodległości i ziem od wieków należących do Polski.

8 lipca 1964 r., podczas nocnej służby w galerii, Marian Kozielewski popełnił
samobójstwo. Został pochowany na waszyngtońskim cmentarzu Mount Olive.

Służąc Ojczyźnie, podinspektor Marian Stefan Kozielewski został czterokrotnie ranny. Uhonorowano go następującymi odznaczeniami:

Krzyżem Walecznych – trzykrotnie – w 1922 r., w 1923 r., w 1939 r.;

Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921 – w 1929 r.;

Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości – w 1929 r.;

Krzyżem Niepodległości – w 1931 r.;

Złotym Krzyżem Zasługi – w 1933 r.;
Krzyżem Zasługi za Dzielność – w 1933 r.;

Orderem Odrodzenia Polski V klasy – 1938 r.;

Orderem Leopolda II –(Belgia) i Orderem Olafa II – (Norwegia).

BEH–/MP KGP/JP

Ilustracje: Archiwum Rodziny Kozielewskich, Towarzystwo Jana Karskiego, Wikipedia, Narodowe Archiwum Cyfrowe

  • Rodzina Kozielewskich, od lewej Aurelia z domu Pilecka, Marian, Stefan Ignacy, Laura, Józef, Walentyna z domu Burawska
  • Legionista Marian Kozielewski
  • Komisarz Marian Kozielewski z bratem Józefem. Nowogródek – zdjęcie z 1924 r.
  • Marian Kozielewski jako komendant wojewódzki policji we Lwowie, 1933 r.
  • Rodzeństwo Kozielewskich
  • Odznaka polskiej służby wartowniczej
  • Marian Kozielewski czytający książkę – Montreal 1959
  • Grób Mariana Kozielewskiego na cmentarzu Mount Olive w Waszyngtonie
  • Tablica pamiątkowa Patrona Komendy Stołecznej Policji
Powrót na górę strony