Nowe prawo o żebractwie i włóczęgostwie cz. 1
Obecny stan prawny na ziemiach Polski. Mówiąc o obecnym stanie prawnym na ziemiach Polski w zakresie przepisów, dotyczących żebractwa i włóczęgostwa, musimy z całym naciskiem podkreślić, że z jednej strony obowiązują na razie prawie, że bez zmiany dotychczasowe przepisy dzielnicowe, z drugiej zaś strony zyskało moc obowiązującą jednolite polskie prawo, obowiązujące na całym obszarze państwa polskiego, za wyjątkiem woj. śląskiego, a mianowicie rozporządzenie Prezydenta Rzpiltej z dnia 14.X r. 1927 o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa (Dz. Ust. Nr.92 poz.823).
Ponieważ w myśl tego rozporządzenia żebracy i włóczędzy, nie posiadający środków utrzymania, podlegają zamknięciu w domach pracy przymusowej (o ile są zdolni do pracy) lub w przytułkach (o ile są niezdolni do pracy), a przytułków i domów pracy przymusowej w Polsce niema (właściwie jest jeden w Bojanowie pod Poznaniem), więc omawiane rozporządzenie zawiesza moc obowiązującą swoich przepisów karnych, dotyczących umieszczania żebraków i włóczęgów w domach pracy przymusowej i przytułkach do czasu wybudowania tychże domów i przytułków – inne natomiast postanowienia zyskują od razu moc obowiązująca.
Dla łatwiejszego zorjentowania się Czytelników omówimy najpierw obowiązujące jeszcze przepisy dzielnicowe, uwzględniając jednak zmiany już wprowadzone przez rozporządzenie z dnia 14.X r. 27, a następnie wyjaśnimy zasady samego rozporządzenia i omówimy te przepisy, które dopiero w przyszłości będą obowiązywały na obszarze tych województw (m. st. Warszawy), w których obrębie zostaną wybudowane domy pracy przymusowej i przytułki.
1. Obowiązujące przepisy dzielnicowe.
a) Na ziemiach b. żabom rosyjskiego obowiązuje obecnie art. 276 K. K, dotyczący żebraniny. Nadto w myśl art. 34 i 35 rozporządzenia z dn. 14.X r. 27 o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa obowiązuje ustęp 1 i II art. 23 tegoż rozporządzenia, który brzmi:
„Kto, posiadając wystarczające środki utrzymania, żebrze (art. 2), będzie karany więzieniem od sześciu miesięcy do dwóch -lat, a w razie powtórzenia tego przestępstwa w ciągu pięciu lat od chwili odcierpienia kary — więzieniem od roku do lat pięciu.
Jednocześnie z karą więzienia może być orzeczona grzywna od 100 zł. do 5:000 zł.”.
Powołanie się tego ostatniego artykułu (25) na art 2 rozporządzenia oznacza, że. sąd pokoju, ustalając na przewodzie sądowym fakt „żebrania", winien wziąć pod uwagę określenie żebraka, które daje art 2 rozporządzenia. Art. 2 rozporządzenia stanowi, że „żebrakiem jest ten, kto zawodowo zajmuje się wypraszaniem dla siebie w jakikolwiek sposób jałmużny”. Z wyżej podani określenia wynika, że do uznania przez sąd winy z art 25 rozporządzenia trzeba, ażeby winny żebrał zawodowo, mając jednocześnie starczające środki utrzymania.
Art art. 274 i 275 K. K., dotyczące włóczęgostwa, zostały zniesione przez ustęp 1 art. 35 omawianego rozporządzenia i nie obowiązują od dnia 28.X r. 1927.
Ponadto na obszarze województw wileńskiego, nowogródzkiego, poleskiego i wileńskiego oraz części wojew. białostockiego, leżącej na wschód od b. Królestwa Kongresowej obwiązuje rozdział V ustawy o uprzedzaniu i Z, pobieganiu przestępstwom (Zbiór Praw b. Imperjum Rosyjskiego T. XIV), a dotyczący żebractwa. Art. 161 tejże ustawy nakłada na organa policji państwowej specjalny obowiązek śledzenia żebractwa, t j. zatrzymywania żebraków, spisywania protokółów i składania donień karnych do sądów pokoju w trybie przepisanym przez U. P. K.
b) Na ziemiach b. zab. pruskiego obowiązuje § 361 i § 362 K. K. niemieckiego. § 361 zagraża karą aresztu na wypadek żebraniny, włóczęgostwa, karygodnej bezdomności, próżniactwa I wstrętu do pracy. § 362 postanawia, że sąd może obok kary aresztu upoważnić krajową władzę policyjną do zatrzymania osoby ukaranej z mocy § 361 w zakładzie pracy przymusowej na czas od 6 miesięcy do 2 lat, jednak w stosunku do żebraków przepis ten może być zastosowany, o ile żebrak był w ciągu trzyletniego okresu czasu kilkakrotnie karany za żebractwo.
Prócz tych dwóch paragrafów K. K. sprawy żebractwa i włóczęgostwa normują §§ 16—24 Ogólnego Prawa Krajowego cz. II tytuł 19 i § 191 cz. II tytuł 20vtegoż prawa oraz rozporządzenie pruskiego ministra spr. wewn. z 22.11 1880, które między innemi kładzie specjalny nacisk na obowiązek policji przeciwdziałania żebractwu i włóczęgostwu (Dziennik Ministerjalny str. 68). Jako środki przeciwdziałania żebractwu i włóczęgostwo zostało uznane zakładanie „Towarzystw zwalczania żebraniny domowej” (rozporządzenie pruskiego ministra spr. wewn. z 28,XII 1879, Ministerial Blatt 1880 str. 29) oraz zakładanie biur bezpłatnego wykazu pracy, uregulowane rozporządzeniami pruskiego ministra spr. wewn. z 8.III 1898 (M. BI. 98 str. 77), z 10.XII 1899 (M. BI. 100 str. 40), z 13.V 1901 str. 148) i z 18.XI 1902 (M. BI. 2 str. 2W O każdym wypadku zasądzenia żebraka prokuratorzy są obowiązani donieść miejscowej władzy policyjnej (M. BI. str. 359 z r. 1907).
Wszystkie powyższe przepisy, jak i skrupulatność ich wykonania wydały bardzo dobre rezultaty i na ziemiach b. zab. pruskiego przed wojną nie spotykało się prawie żebraków. Obecnie sprawa się pogorszyła — jednak w pomoc przepisom i władzom przyszło społeczeństwo miejscowe, stając do walki z tą chorobą społeczną. Specjalnie organizacje w Poznaniu, stosujące system t. zw. bonów, t. j. dawanie żebrakom zamiast pieniędzy bonów, za które ci, po sprawdzeniu ich stanu, mogą otrzymać środki utrzymania — przyczyniły się skutecznie do zmniejszenia liczby żebraków, a w szczególności do wyodrębnienia oszustów i wydrwigroszów.
Z polskich przepisów obowiązuje art 23 rozp. Prezydenta z dn. 14.X.27.
c) Na ziemiach b. zab. atutrjackiego walka i żebractwem i włóczęgostwem teoretycznie opiera się na tych samych podstawach co na ziemiach b. zaboru pruskiego, t. j. na organizacji domów pracy przymusowej, jednak w rzeczywistości stan faktyczny przedstawia się nie lepiej niż na ziemiach b. zab. rosyjskiego, ponieważ przepisy o domach pracy na obszarze Małopolski nie zostały wprowadzone w życie. Przepisy te są następujące: 1) ustawa z dnia 10.V 1873 (Dz. P. P. Nr. 108), zmieniona ustawą z dnia 24.V 1885, zawierająca przepisy karne i proceduralne, jak również określające za-kres osób, do których przepisy te będą stosowane; 2) ustawa z dnia 24.V 1885 (Dz. P. P. Nr. 90), zawierająca przepisy, dotyczące utworzenia i organizacji domów pracy przymusowej, trybu umieszczania I t p., oraz rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 26.VII 1885 (Dz. P. P. Nr. "106), wydane w wykonaniu § 7 ustawy z dnia 24.V 1885 (Dź. P. P. Nr. 90).
Źródło: „Na Posterunku”, nr 7/1928, Z. Grzegorzewski, zdj. NAC
