Nowe prawo o żebractwie i włóczęgostwie cz. 2
Ustawa z 10.V 1873 zakazuje pod kara grzywny wydawania świadectw ubóstwa lub o zaszłym nieszczęśliwym wypadku w tym celu aby je używano do żebractwa, „chodząc z miejsca na miejsce",. oraz dopuszcza oddawanie osób karanych za włóczęgostwo, pod dozór policyjny na czas do 3 lat, określając jednocześnie skutki wiążące się z dozorem policyjnym, jak nprz. obowiązek niewydalania się, obowiązek meldowania się, możność przeprowadzania rewizji osobistej i domowej oraz prawo wyznaczania miejsca pobytu. Inne postanowienia tej ustawy zostały zmienione przez ustawę z dn. 24.V 1885 (Dz. P. P. Nr. 89), która jednocześnie uchyliła §§509—511, 517—521 austrj. kod. kam. z r. 1852.
Ustawa z 24.V 1885 poza żebrakami i włóczęgami objęła nadto prostytutki, osoby wyłamujące się z pod dozoru policyjnego, próżniaków, zagrażających bezpieczeństwu publicznemu i nieletnich przestępców.
Narówni z żebrakami karane są osoby, odwołujące się ze wstrętu do pracy do dobroczynności publicznej oraz nakłaniające, wysyłające lub odstępujące innym nieletnich do żebractwa.
Gmina, w obrębie której znajduje się lub zostanie zatrzymana osoba zdolna do pracy, a nie posiadająca środków utrzymania ani dozwolonego zarobku — ma prawo osobie tej wy-znaczyć, za wynagrodzeniem pieniężnem lub w naturze, pracę, odpowiadającą jej zdolnościom; odmowa przyjęcia pracy podlega karze.
Ponieważ zakłady pracy przymusowej w Małopolsce dotąd wprowadzone nie zostały — na tym terenie żebractwo I włóczęgostwo jest karane tylko aresztem ścisłym.
Ponadto obowiązuje art. 25 rozporządzenia Prezydenta z 14 X 1927 z tem, że zamiast więzienia orzeka się tam areszt ścisły w tych samych rozmiarach.
II. Rozporządzenie Prezydenta Rzplitej z dn. 14.X 927 o zwalczaniu żebractwa I włóczęgostwa, t. j. stan przyszły.
Rozporządzenie przewiduje utworzenie 3 instytucyj, mających służyć do walki z żebractwem I włóczęgostwem, są to: dom pracy dobrowolnej, przytułek i dom pracy przymusowej.
Dom pracy dobrowolnej — to środek czysto zapobiegawczy przeciwko żebraninie względnie włóczęgostwu. Zgłoszenie się do niego jest dobrowolne, opuszczenie dozwolone bez ograniczeń, praca płatna. Nie przyjmuje się do niego osób, posiadających środki utrzymania lub zupełnie niezdolnych do pracy
Przytułek ma już charakter dwojaki: jest on zakładem opiekuńczym dla żebraków i włóczęgów, przyjętych z tytułu opieki społecznej, niezdolnych do pracy i nie posiadających środków utrzymania, — zakładem zatrzymania dla żebraków i włóczęgów, odpowiadających powyższym warunkom (niezdolność do pracy, brak środków), jednak umieszczonych tamże na mocy wyroku sądowego.
Dom pracy przymusowej jest zakładem o charakterze poprawczym i przeznaczony jest dla żebraków i włóczęgów zdolnych do pracy i nie posiadających środków utrzymania, a umieszczonych tamże na mocy wyroku sądowego. Jedyną cechą kamą przytułków (w stosunku do osób, umieszczonych z wyroku sądowego) i mów pracy przymusowej jest ograniczenie swobody osobistej przez niemożność opuszczenia zakładu zależnie od woli osoby zatrzymanej.
Jeżeli żebrak lub włóczęga, zwolniony z przytułku przez jego kierownictwo, ponownie zacznie żebrać lub włóczyć się — podlega umieszczeniu w przytułku, a Uwolniony być może wtedy tylko na mocy decyzji sądu (art. 11).
Z reguły więc żebrak lub włóczęga bywa, umieszczany w przytułku na czas nieograniczony teoretycznie biorąc — nawet dożywotnio. Stanowisko powyższe, wobec charakteru przytułku i stanu zupełnego niedołęstwa osób umieszczanych tam, jest zupełnie uzasadnione, tem bardziej, że rozporządzenie nie toleruje ani legalizują w żadnym wypadku żebraniny lub włóczęgostwa.
Żebracy i włóczędzy zdolni do pracy, nie posiadający śródków utrzymania, podlegają umieszczeniu w domu pracy przymusowej na czas od 3 do 6 miesięcy. W razie recydywy czas zamknięcia wzrasta od dolnej granicy 3 miesięcy do 2 lat, o ile wypadek recydywy nastąpił w ciągu 2 lat od daty poprzedniego zwolnienia z domu pracy przymusowej.
Czasokresy pobytu w domu pracy przymusowej określone przez prawo polskie są stosunkowo najbardziej łagodne z europejskich przepisów.
W wypadkach zawieszenia kary lub przedterminowego uwolnienia sąd oddaje żebraka lub włóczęgę pod opiekę specjalnych organów opiekuńczych gminy, a do czasu ich ustanowienia może oddawać pod dozór policji.
Przepisy dotyczące postępowania odznaczają się prostotą: pierwszy etap postępowania przepisuje art. 26 rozporządzenia, który stanowi, że organa policji obowiązane są żebraków i włóczęgów zatrzymywać i przekazywać do dyspozycji sądu pokoju (powiatowego). Sąd zarządza zbadanie osoby zatrzymanej. W razie stwierdzenia, że zatrzymany nie zajmuje się zawodowo żebractwem lub włóczęgostwem, lecz popadł w taki stan przejściowo, z braku pracy sąd skierowuje zatrzymanego do gminy, zobowiązanej do opieki albo do urzędu, który się takiemi sprawami zajmuje, lub domu pracy dobrowolnej. Gminą, zobowiązaną do opieki, będzie zawsze gmina na terenie której znajduje się sąd, ponieważ osoba zatrzymana, w myśl art. 10 ustawy o opiece społecznej, ma prawo do tymczasowej opieki że strony gminy, w której okręgu przebywa w chwili, kiedy wynikła potrzeba opieki, bez względu na czas przebywania w jej obrębie. O-ile jest to gmina, w której zatrzymany przebywał dłużej niż rok — będzie ona gminą zobowiązaną do trwałej opieki (art. 8 ust. o op. społ.). W wypadkach wątpliwych sąd przed wydaniem jeszcze wyroku zarządza tymczasowe zamknięcie w przytułku względnie w domu pracy przymusowej, zależnie od stanu zdolności do pracy osoby zatrzymanej.
Art. 29 rozporządzenia postanawia, że „do zakładania i utrzymywania domów pracy przymusowej i dobrowolnej obowiązane są wojewódzkie związki komunalne oraz m. st. Warszawa, przyczem na obszarze każdego województwa (m. st. Warszawy) powinien się znajdować przynajmniej jeden dom pracy przymusowej i dobrowolnej".
Obowiązek zakładania i utrzymywania przytułków rozporządzenie nakłada na powiatowe związki komunalne i miasta wydzielone z powiatów.
Wejście w życie rozporządzenia. Rozporządzenie zyskuje moc obowiązującą na całym obszarze państwa, z wyjątkiem województwa śląskiego, w dwa tygodnie po ogłoszeniu, a wiec z dniem 8 listopada r. 1927, jednak wykonanie postanowień, dotyczących przymusowego umieszczania w przytułkach i domach pracy przymusowej zostało zawieszone do czasu faktycznego wybudowania przytułków i domów pracy przymusowej.
Źródło: „Na Posterunku”, nr 7/1928, Z. Grzegorzewski, zdj. NAC
