Sprawozdanie z Międzynarodowego Kongresu Policyjnego w Wiedniu 1923 r. cz. VIII
M. SONENBERG.
SPRAWOZDANIE
z Międzynarodowego Kongresu
w Wiedniu.
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną wadę szkolenia funkcjonarjuszów kryminalnych. Każdy prawie okręg policyjny, a już w każdym razie państwo, kształci swych policjantów stosownie do potrzeb jedynie danego okręgu i kraju. W stosunku do funkcjonarjuszów kryminalnej policji jest to duży błąd, ponieważ ci ostatni zmuszeni są rozciągać swoją pracę nietylko na terenie swego okręgu, swojego państwa, lecz nader często i na gruncie międzynarodowym. Prócz tego narodowe szkolenie kryminalnej policji jest błędnem i z tego względu, że dla owocnej działalności w walce z przestępstwem konieczna jest współpraca wszystkich oddziałów kryminalnej policji całego świata, co wymaga identycznego wyszkolenia wszystkich urzędników.
Zagadnieniem przedwstępnem dla każdej organizacji szkolnej jest zagadnienie, dotyczące materjału uczniów. W szkole zawodowej zagadnienia tego nie można rozwiązać z punktu widzenia pedagogiki szkolnej ponieważ jest ono zależne w pierwszej linji od organizacji odnośnego urzędu i jego służby. Jednakże sprawa wyszkolenia stoi w tak ścisłym przyczynowym związku z tymi momentami, że uwzględnienie stanowiska przyszłego wyszkolenia jest samo przez się konieczne. Nie badając głębiej zagadnienia wyboru kandydatów z punktu widzenia tylko urzędowego, należy zaznaczyć, że istota służby kryminalnej policji wymaga możliwie różnorodnego składu korpusu funkcjonarjuszów kryminalnych policji. Uzupełnianie korpusu tego jedynie z pewnych określonych warstw i klas zawodowych nie jest możliwe, ponieważ w danym razie wytworzyłaby się jednostronność i brak tak koniecznej możności dostosowania się do całokształtu życia społecznego, które to życie jest właściwem polem działania kryminalnego policjanta, im bardziej skład korpusu kryminalnego jest mieszany, tem lepiej będzie odpowiadaj swym wymaganiom, ponieważ przestępstwo, jak wiadomo, jest zjawiskiem społecznem niezwiązanem z żadnemi określonemi grupami ludności. Policja kryminalna winna działać równie sprawnie wśród wszystkich warstw ludności i organy tej policji wysyłane w specjalnych wypadkach, powinny obracać się w środowisku wydarzenia z całą pewnością siebie i zupełnie opanować dane środowisko. Jednakże takiej uniwersalności nie można żądać od każdego przeciętnego funkcjonariusza kryminalnej policji i dlatego też, jak wyżej powiedziałem, skład korpusu kryminalnego musi być różnorodny. Fakt ten jest dla zagadnienia wyszkolenia nadzwyczaj ważny, gdyż z tego powodu kryminalna szkoła zawodowa nie może liczyć na materjał uczniów jednakowo przedwstępnie wykształconych. Z tego powodu nie należy ustanawiać schematycznych warunków dla nowoprzyjmowanych kandydatów, a zezwolić władzom szkolnym na zupełną indywidualizację w wyborze ludzi. Zwykłe egzaminy wstępne z ich bezduszną jednolitością są zupełnie bezwartościowe i służą najwyżej dla zadośćuczynienia żądanym formom. Na państwowej konferencji szkolnej w Hamburgu w lipcu 1921 roku w sprawie ogólnego wykształcenia kandydatów do kryminalnej policji, przedstawiciele szkoły policyjnej z Kielu zaprojektowali egzamin dla nowowstępujących kandydatów w ramach szkoły ludowej, składający się z pisemnego wypracowania, czterech działań, ułamków, obliczenia procentu i małego zadania z geografji. Tego rodzaju egzamin, na skutek swoich ciasnych ram, mało nadaje się do wydania właściwego sądu o uzdolnieniach indywidualnych kandydatów.
W ostatnich czasach zrodziła się myśl wprowadzenia egzaminów dla nowowstępujących kandydatów na zasadach psychotechnicznych. Dyrekcja policji w Stuttgardzie i w ostatnich czasach również Prezydium Policji w Berlinie poczyniły pierwsze kroki celem praktycznego wprowadzenia tego rodzaju egzaminów dla nowowstępujących kandydatów, jak również egzaminów dla służby specjalnej. Egzamin ten w głównych zarysach polega na zbadaniu pamięci, zdolności myślenia i kombinowania.
Jednakie metoda ta winna być uważana, jako niedostateczna i nieodpowiednia dla egzaminowania nowowstępuiących kandydatów.
Przy egzaminowaniu ludzi już doświadczonych możnaby jeszcze uznać metodę tę do pewnego stopnia za celową. Przy materjale zaś surowym pewniejsze rezultaty da egzamin praktyczny, pozbawiony wszelkiej niepotrzebnej formalistyki. Kandydaci winni być poddani egzaminowi w postaci luźnych pogadanek w przeciągu trzech lub czterech dni przed i popołudniu, w postaci rozmów, próbnego wykładu z pewnej dziedziny ogólnej wiedzy. Egzaminujący winien starać się wniknąć przedewszystkiem w indywidualną istotę kandydatów, ustalić ich zdolności pojmowania, zdrowy sąd, pamięć, oraz już posiadane ogólne wiadomości. Dłuższy tego rodzaju egzamin pozwala na obserwację poszczególnego osobnika pod względem jego wytrzymałości i zachowania się w stanie zmęczenia. Ten system egzaminowania z powodzeniem usunie przykre okoliczności zwykle towarzyszące egzaminom, jak strach, zdenerwowanie, nieśmiałość—jednem słowem t. z. newrozę egzaminacyjną. Taki pogadankowy system egzaminów pozwala również na porównywanie kandydatów w stosunku do innych i umożliwia lepszy wybór.
Przy egzaminowaniu dawnych pracowników po pewnej ilości lat służby należałoby również zerwać ze starym sposobem rutynistycznego egzaminowania, żądając od wykładowcy osądzenia postępów ucznia głównie pod względem wydajności pracy w ciągu całego kursu nauczania.
Co się tyczy ustalenia i podziału materjału naukowego, to sprawa ta, wobec poruszonej przez nas różnolitości materjału uczniowskiego i nierównomiernego ich początkowego wykształcenia — winna być rozpatrzona z całą ostrożnością. Przyjąć należy za ogólną zasadę, że kandydat do policji kryminalnej winien posiadać conajmniej ogólne powszechne wykształcenie. Ludzi z niedostatecznem powszechnem wykształceniem przyjmować nie należy ze względu na to, że zadaniem zawodowego wykształcenia nie jest zajmowanie się podstawami ogólnego wykształcenia, a danie słuchaczowi wiedzy fachowej. Należałoby zatem do ogólnych grup naukowych przyłączyć te dziedziny wiedzy i życia, które wiodą do samego wykształcenia fachowego i stanowią pod pewnym względem wstęp do tego ostatniego. Zawód urzędnika państwowego wymaga conajmniej przeciętnego politycznego wykształcenia i dlatego też wykłady z tej dziedziny winny być prowadzone poważnie. Pojęcie co to jest społeczeństwo, państwo i prawo należy rozwijać popularnie, opisać formy państwowe i cele państwowe w rozwoju przeszłym i obecnym w sposób łatwy do pojmowania, przyczem wiadomości historyczne mogą być odświeżane i uzupełniane. Dalej idzie znajomość podstaw Konstytucji, prawa państwowego, prawa cywilnego i wykonywanie prawa cywilnego (postępowanie cywilne). Pozatem służba policyjna wymaga, aby urzędnik policyjny orjentował się w dziedzinie miejscowej i dalszej administracji. W tym celu należy przejść najpotrzebniejsze wiadomości geografji fizycznej, geografji politycznej, geografji handlowej i topografji, nie wyłączając wiadomości geograficznych o państwach ościennych i pozostałych częściach świata. Rozwój życia gospodarczego zmusza do nabycia podstawowych wiadomości o gospodarstwie narodowem i polityce socjalnej.
Lokalna znajomość swego okręgu z dokładną znajomością wszystkich nieruchomości, ulic, odległości i t. p. winna być ściśle wymagana.
Dla służby kryminalnej ważną jest odpowiednia spostrzegawczość, dokładne zapamiętanie pewnych faktów i osób i odpowiedni sposób odtwarzania faktów. Otóż te zdolności przeciętny urzędnik kryminalny posiada przeważnie w stopniu niedostatecznym. Bardzo niewielu ludzi umie odpowiednio patrzeć, posiada odpowiednią miarę duchowej koncentracji dla tego niejeden pomimo nawet dobrej pamięci nie posiada zdolności stosownego odtworzenia tego, co się widziało. Szkoła fachowa zmuszona będzie zacząć od ćwiczeń, rozwijających powyższe kwalifikacje. Uczeń powinien najpierw nauczyć się odpowiednio patrzeć i osiągnąć zrozumienie stosownej spostrzegawczości. Środkami pomocniczymi przy tych ćwiczeniach, a zarazem tematem jest odtwarzanie w postaci ustnej i pisemnej widzianych zjawisk, rysowanie planów sytuacyjnych i szkicowanie. Ćwiczenia odbywać się powinny tak na powietrzu, jak i w zamkniętych lokalach. Nie należy jednakże ograniczać się tyko do ćwiczeń spostrzegawczości wzrokowej, lecz ćwiczyć i słuch. Przyzwyczaja się uczniów do dokładnego powtarzania zeznań na badaniach policyjnych, na przewodach sądowych, zgromadzeniach i odczytach. Wszystkie te ćwiczenia odbywają się pod kierunkiem i kontrolą wykładowcy, który jednocześnie korzysta ze sposobności dla wskazania uczniom rzeczowo fachowej strony danego zagadnienia. Równocześnie ćwiczy się uczniów w dokonywaniu rewizji osób, mieszkań, które to rewizje dają możność wypróbowania nabytych przez uczniów wiadomości w początkowych zwykłych dochodzeniach policyjnych.
Jądro programu nauczania tworzą zatem przedmioty kryminalno-policyjne w ścisłem znaczeniu tego słowa, które funkcjonarjusz policji winien posiadać, w sposób możliwie najdokładniejszy. Czynności na miejscu przestępstwa należy starać się opisywać na podstawie wypadków z praktyki ogólnej, należy ćwiczyć się w wyszukiwaniu przedmiotów na świeżem powietrzu, w zamkniętych pomieszczeniach i na osobach. W krótkiej, łatwo zrozumiałej, formie należy dać uczniom najważniejsze pojęcia o śladach z jednocześnem praktycznem ćwiczeniem w przestrzeganiu i zabezpieczeniu śladów.
Naukę o identyfikacji należy traktować w podobny sposób. Do teoretycznego wstępu i ogólnych pojęć o sygnalizacji (opis osoby i znaków szczególnych) dołącza się wykłady o stwierdzeniu identyczności, o portrecie pamięciowym, daktyloskopji i metodach fotograficznych. Główny nacisk kłaść należy na ćwiczenia praktyczne. Uczeń uczy się na przykładach odszukiwać ślady palców, badać te ostatnie i sądzić o ich możności zużytkowania, nauczyciel zaś będzie wskazywał na momenty negatywne. Teoretyczne podstawy daktyloskopji należy podawać w ramach bardzo pobieżnych, gdyż wyszkolenie w specjalnej służbie identyfikacji nie może mieścić się w ramach szkoły elementarnej. Portret pamięciowy posiada dużą wartość pedagogiczną, ponieważ daje wskazówki, jak należy patrzeć i odróżniać poszczególne typy.
Głównym przedmiotem wyszkolenia jest nauka o przestępstwie i przestępcach. Zadaniem kursu elementarnego jest ułatwienie orjentowania się w poszczególnych przestępstwach, rekonstruowanie obrazów dokonanego przestępstwa i rozwinięcie dróg rozwiązania kryminalistycznych zagadnień. Wystrzegać się należy zbytniej abstrakcji w opisach, a przy pomocy aktu należy przytaczać uczniom typowe wypadki, czynić je żywymi i w połączeniu z własnem doświadczeniem wykładowcy — kryminologa dodawać do tych opisów najjaskrawsze momenty. Materjał rzeczowy, materjał dowodowy, narzędzia, fotografje i t. p. winny być wykorzystane w sposób nader obszerny.
Praktyczne wykonywanie służby kryminalnej wymaga, aby kandydat był wtajemniczony we wszystkie formalności, które w późniejszej codziennej pracy będą dla niego konieczne. Załatwianie sprawy u władz, stosunek z publicznością i oskarżonym, zachowanie się względem aresztanta, przepisy przy wywiadach, aresztowaniach, rewizjach i wizjach na miejsca przestępstwa należy uczyć na podstawie przepisów służbowych z jednoczesnem zastosowaniem praktyki w tej dziedzinie i dlatego też wykładowca winien do różnych czynności praktycznych brać ze sobą pewną grupę uczniów. W ramach tej grupy przedmiotów wskazać należy uczniom wszystkie formalno-prawne przepisy (Kodeks Karny, Prawo Konstytucyjne i Ustawa Postępowania Karnego), które ustalają i legalizują stanowisko funkcjonarjusza kryminalnej policji. Poważne zrozumienie i dokładna znajomość tych norm prawnych jest konieczną wobec zabezpieczenia przez Konstytucję każdego państwa wolności obywateli.
W ten sposób ustanawia się przejście do nauk ściśle prawnych. Znajomość postanowień prawa karnego jest niezbędna jednakże należy unikać przeciążania funkcjonarjuszów policji kryminalnej zbyt wielkim balastem naukowym. Ogólny stan prawny, wiadomości ogólne z Kodeksu Karnego należy traktować tylko pomocniczo dla uzyskania dokładniejszego zrozumienia szczegółowej części kodeksu, która winna być traktowana dokładnie, przyczem należy zwracać baczną uwagę, aby uczniowie dokładnie zapamiętali teksty szczegółowej części kodeksu.
(C. d. n.).
