Sprawozdanie z Międzynarodowego Kongresu Policyjnego w Wiedniu 1923 r. cz. IX
M. SONENBERG.
SPRAWOZDANIE
z Międzynarodowego Kongresu
w Wiedniu.
Poza wiadomościami ogólno-kształcącemi i czysto fachowemi, kryminalny policjant z tytułu swej służby musi posiadać informacje z dziedziny zagadnień administracyjnych, z których najważniejsze są sprawy meldunkowe, paszportowe, sprawy prostytucji i t. p. Dla obznajmienia z tą dziedziną winna szkoła policyjna choćby w ogólnych zarysach prowadzić wykłady tych przedmiotów.
Niezmiernie ważnem zagadnieniem, dotychczas w szkołach policyjnych bardzo rzadko uwzględnianem, jest nauka języków obcych. Nie jest do pomyślenia, aby urzędnik policji kryminalnej, zmuszony bardzo często z racji służby do kontaktu z najróżnorodniejszemi sferami publiczności, z elementem obco-krajowym, nie mógł się sam porozumieć, a w każdym poszczególnym wypadku, zmuszony był do szukania tłumacza. Dlatego też bezwzględnie jest wskazaną w szkole policyjnej nauka choć jednego języka obcego i to w sposób dosyć popularny, w ten sposób, aby urzędnik mógł się choć jako tako wysłowić, oraz zrozumieć swego rozmówcę.
Wychowanie fizyczne wysoko postawione w szkołach policji mundurowej, jak również w ciągu całej służby umundurowanego policjanta, jest zupełnie zaniedbane w policji kryminalnej. Ponieważ ćwiczenia cielesne wpływają dodatnio na wzmocnienie organizmu człowieka i na ruchliwość jego, należałoby choć w niewielkim zakresie jednakże ćwiczenia takie prowadzić i dla funkcjonarjuszów kryminalnej policji.
Już w poprzednich rozdziałach zwracałem uwagę na konieczność metodycznych podstaw szkolnego wykształcenia. Szkoła fachowa winna być szkołą pracy. Nauczanie nie powinno się zasadzać na odczytywaniu przez nauczyciela wykładu swego z kajetu i bezdusznem zapisywaniu tegoż przez uczniów, a przeciwnie nauczyciel winien mówić z pamięci, starać się wykładać barwnie i interesująco tak, aby ucznia porwać i zainteresować. Nauczyciel winien mieć ucznia zawsze na oku, zawsze go oceniać, znać jego postępy, inteligencję i w ten sposób otrzymywać dobre rezultaty pracy.
Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić, że szkoła fachowo-policyjna jest szkołą praktyczną i praca w niej powinna być prowadzona praktycznie. Niezaprzeczenie, ważna łączność z praktyką będzie przedewszystkiem zabezpieczona przez dobieranie personelu nauczycielskiego z osób zajętych w praktycznej służbie policyjnej. W każdym urzędzie policji znajdą się funkcjonarjusze z wyższem wykształceniem i konieczną znajomością wykładanego przedmiotu i tylko takim fachowcom należy powierzać wykształcenie młodego pokolenia. Jednocześnie zaś nauczyciel nie powinien być odsunięty od swego zasadniczego praktycznego zajęcia, aby nie tracił ciągłego kontaktu z bieżącem życiem. Przy wyborze nauczycieli dla przedmiotów ogólnego wykształcenia, z wyjątkiem fotografji i daktyloskopji, oraz dla wyszkolenia karno-prawnego i administracyjnego, należy wybierać nauczycieli z liczby funkcjonarjuszów policji, mających bezwzględnie prawne wykształcenie. Natomiast dla przedwstępnej szkoły i przedmiotów ściśle technicznych mogą się nadawać nauczyciele nie mający prawnego wykształcenia, lecz którzy już dłuższy czas pracują z powodzeniem w praktycznej służbie kryminalnej.
Od wyboru nauczycieli zależy wszystko. Najlepszy plan naukowy będzie obniżony do zera przez niezręczność i niezdolność niepowołanych nauczycieli. Dobry nauczyciel przy najgorszej nawet organizacji szkolnej i niedostatecznych środkach pomocniczych otrzyma względnie dobre rezultaty. Wszystko zależy od osoby nauczyciela, gdyż zagadnienie szkoły jest zagadnieniem nauczyciela.
XVI.
Systematyczne wychowanie funkcjonarjusza policji kryminalnej, jako podstawa pracy.
Ref. D-ra Alberta Petrykowitza
Instrukcja służbowa dla funkcjonarjuszów policji kryminalnej wiedeńskiej z 3 marca 1920 r. w art. 2—6 zawiera opis służby. W szczególności winni policjanci:
1) baczyć na wszystkie zdarzenia, mające znaczenie dla ogólnego spokoju, porządku i bezpieczeństwa i wszelkie uchybienia podawać do wiadomości władzy przełożonej (służba informacyjna),
2) dokonywać koniecznych poszukiwań według otrzymanych poleceń (służba wywiadowcza),
3) mieć nadzór nad osobami i instytucjami, które mogą zakłócić spokój, porządek i bezpieczeństwo publiczne (służba nadzorcza),
4) zapobiegać czynnościom przeciwnym prawu, oraz współdziałać przy ujawnieniu osób, gwałcących istniejące prawa i przepisy (służba dochodzeń),
Jak widać z powyższej instrukcji, całokształt służby funkcjonarjusza policji kryminalnej przedewszystkiem ma za zadanie dostrzeganie osób, oraz czynności groźnych dla porządku publicznego. Takie spostrzeżenia muszą być robione bardzo często w związku z każdym czynem karygodnym i są nieraz połączone z dużemi trudnościami. Funkcjonarjusz policji kryminalnej pracuje w bardzo trudnych warunkach i zmuszony jest orjentować się nader szybko. Zaleta ta szybkiej orjentacji dla policji kryminalnej jest konieczną, nie wszyscy jednak ludzie posiadają z natury dar szybkiego orjentowania się i dlatego też jest wskazanem, aby w szkole dar ten był o ile możności rozwijany.
Policja berlińska wprowadziło dla kandydatów na funkcjonarjuszów policji kryminalnej specjalne egzaminy, celem wypróbowania orjentacji tychże na podstawie psychotechnicznej na wzór policji amerykańskiej. Metoda ta posiada bardzo wiele zalet przy wynajdowaniu między kandydatami odpowiedniego osobnika. Jednakże tego rodzaju egzaminy należałoby urządzać w obecności psychologa, oraz lekarza w zakresie nietylko spostrzegawczości, lecz także w zakresie życia uczuciowego i sfery woli. Systematyczne wyszkolenie zmysłów może tylko wtedy dać dobre wyniki, o ile egzamin psychotechnicznego uzdolnienia, stwierdzi odpowiednie zdolności u kandydata. Jest rzeczą bowiem zupełnie zrozumiałą, iż przy dzisiejszym rozwoju ruchu ulicznego, przy demonstracjach ulicznych, oraz przy obecnych metodach, stosowanych przez przestępców nie wystarcza dla kryminalnego policjanta możność obserwowania i orjentowania się w ramach kwalifikacji przeciętnego człowieka.
Zachodzi pytanie, w jaki sposób osiągnąć można powiększenie u policjanta zdolności obserwacyjnych, czy wystarczy nauka samodzielna, samopobudzanie zmysłu krytycznego, czy też systematyczne nauczanie z pomocą praktycznego psychologicznego kursu. Rozważyć musimy w krótkich zarysach wszystkie te trzy metody.
l) Metoda samodzielnej nauki (autodydaktyczna) posiada we wszystkich naukach, jak również i w kryminalistyce, poważne braki, ponieważ samouk, szczególnie w dziadzinie kryminalistyki, nie posiada stosownych podręczników, których jest, jak dotychczas, wielki brak. Wiadomości swe uczeń musi uzupełniać z praktyki — droga ta jednakże poza małymi wyjątkami nie daje najlepszych wyników.
2. Metoda krytyczna nauczania funkcjonarjuszów policji kryminalnej podaje program następujący: objaśnianie budowy anatomicznej i histologicznej organów zmysłu, nerwów, mózgu i mlecza pacierzowego wraz z wyjaśnieniem ich funkcji patologicznych w połączeniu z doświadczeniami. Podawanie praktyczne opisów osób, oraz pomieszczeń, które po krótszym lub dłuższym przyglądaniu się należało odtworzyć. Jest prawie udowodnione, że z dziesięciu zebranych w sali wykładowej uczniów po dwugodzinnym wykładzie, prowadzonym przez nauczyciela, żaden nie opisze dokładnie osoby, ani też ubrania swego nauczyciela. Ujemną stroną krytycznej metody wyszkolenia jest to, że nie prowadzi ona dosyć bezpiecznie do celu i często wytwarza t. zw. autosugestję, dododtnią zaś stroną tej metody jest świadome trzymanie w czasie całego wykładu zmysłów słuchacza w naprężeniu.
3) Najlepszą metodą, zdaniem fachowców, jest tylko systematyczna metoda wyszkolenia. Jako dowód przytoczyć można następujące dane. Psychologia eksperymentalna ustaliła, że niektórzy ludzie mają dobry zmysł obserwacyjny i mogą z całą dokładnością odtworzyć to, co widzieli. Ludzie obdarzeni takiemi zdolnościami uważani są za specjalnie uzdolnionych w zmyśle wzrokowym. Druga grupa reaguje dobrze tylko na wrażenie słuchowe. Jest to typ t. zw. słuchowej pamięci. Na koniec trzeci typ dla należytego pojęcia i odtworzenia zmuszony jest dotknąć się objektu, głośno odczytać lub też zapisać potrzebne dane. Jest to typ t. zw. ruchomej pamięci.
Ten podział typów zdolności ludzi winien być brany pod uwagę przy późniejszym przydziale służbowym policjanta. Dlatego też przy sporządzaniu opisu czynu, gdy często najdrobniejsze ślady mają znaczenie decydujące, należy używać funkcjonarjuszów o typie wzrokowym, przy zgromadzeniach i demonstracjach zaś, o typie słuchowym. Jest pozatem rzeczą wskazaną, aby w czasie nauki szkolnej również dzielić funkcjonarjuszów na grupy, według zmysłu dominującego i w tym kierunku prowadzić naukę.
Po tych wstępnych uwagach należy przejść do pobieżnego opisu wyrabiania poszczególnych organów człowieka.
Oko obejmuje przedmioty podług wielkości, zarysu, formy, budowy, koloru, oraz ich znaków szczególnych.
Każda ocena pewnej wielkości przewiduje dokładną znajomość jednostki miar. Ćwiczenia w rozpoznawaniu tych jednostek rozpoczynają się od wielokrotnego oglądania ich, poczynając od 1 m/m i kończąc na jednem metrze. Gdy funkcjonarjusz policji posiadł w zupełności orjentację tych jednostek miar, należy przejść do odtwarzania otrzymanych pojęć na papierze, przyczem miary od 100 metrów wzwyż należy ćwiczyć na otwartem powietrzu. W dalszym ciągu wprawiać ucznia w określaniu rozmiarów mebli, przedmiotów w pokoju, domów na ulicy i t. d. Ćwiczyć należy przez całą dobę w późnych porach, nie wyłączając i nocy, aby przyzwyczajać ucznia do zmierzchu, ciemności, oświetlenia, deszczu i mgły, oraz pięknej pogody. Należyta umiejętność spostrzegania odgrywa nader ważną rolę przy portrecie pamięciowym, oraz przy dokonywanej obserwacji.
Jakie znaczenie posiada dla kryminalistyki „kolor”, wiemy to doskonale z psychologji zeznań świadków i osób poszkodowanych. Dlatego też dobre orjentowanie się w rozpoznawaniu właściwości kolorów powinno być bezwzględnie wszczepione w kryminalnego policjanta. Ćwiczenia w odróżnianiu kolorów należy robić przy naturalnem oświetleniu, w dzień, w słońcu, w cieniu, o zmierzchu, przy księżycu, przy gwiazdach, podczas ciemnych nocy, jak również i przy oświetleniu sztucznem.
Rozpoznawanie znaków szczególnych należy ćwiczyć poczynając od małych kawałków papieru, drzewa, metalu i t. p. W dalszym ciągu używać obsadek, ołówków, okładki książek, badając te przedmioty pod względem ewentualnych plam, zadrapań, nacięć i t. p. Przejść następnie do bielizny, części ubrania człowieka i nakoniec do samych ludzi.
Należy wyjaśnić funkcjunarjuszom policji kryminalnej, że wnioskować winni bardzo ostrożnie, że należy trzymać się ściśle opisu i nie opisywać tego, czego dokładnie nie widzieli.
Po szczegółowem zaznajomieniu ucznia z opisem przedmiotów nieruchomych lub też będących w stanie nieruchomym, należy przejść do przedmiotów poruszających się, lub też do stanu, w którym sam obserwujący znajduje się w ruchu. Rozpoczynać od tempa powolnego, wzmagając je pod koniec kursu i doprowadzić do obserwacji zjawisk szybko przemijających. Zwracać baczną uwagę na kradzieże kieszonkowe, bójki, demonstracje, nieszczęśliwe wypadki, szybką jazdę samochodem — które zmuszają policjanta do momentalnego orjentowania się.
Również należy szkolić ludzi w obserwacji t. zw. pośredniej, gdyż funkcjonarjusz policji kryminalnej, ze względów ostrożności, nie zawsze ma możność patrzeć się wprost na osobę obserwowaną. Zachodzą wypadki, iż policjant będzie musiał tak siedzieć, że będzie się znajdował w polu widzenia, lecz nie w polu swego wzroku, będzie musiał czytać gazetę, podczas, gdy cała uwaga jego będzie skierowana na osobę siedzącą z boku lub w tyle.
Słuch należy wyrabiać u policjanta, aby tenże mógł słyszeć rozmowę, prowadzoną pocichu, z większej odległości, oraz aby tenże mógł bardzo cicho i niedostrzegalnie porozumiewać się z kolegą, lub konfidentem. Również rzeczą ważną jest rozróżnianie głosów w zamieszaniu i podczas niepokoju.
Tak samo, jak rozwija się dwa główne wyżej opisane zmysły, należy prócz tego rozwijać zmysły powonienia, smaku i dotyku, w szczególności zaś ten ostatni, gdyż funkcjonarjusz kryminalnej policji pracuje często w nocy, po ciemku i na mocy dotyku musi nieraz stawiać wnioski o formie i właściwości danej powierzchni. W tym celu zawiązuję się uczniowi oczy i daje mu się do ręki różne przedmioty, od nader prostych do bardzo skomplikowanych, celem rozpoznawania.
Ponieważ kryminalny policjant nie zawsze ma możność streścić swe spostrzeżenie natychmiast na piśmie lub sporządzić plan, winien on zatrzymać w pamięci swe spostrzeżenia możliwie dokładnie. Dlatego też każdy winien się starać rozwijać swą pamięć. Ogólnych zasad dla wzmocnienia pamięci dotychczas niema.
XVII.
Wyżej zreferowane tematy stanowiły treść obrad Kongresu Policyjnego. Rozpatrywano jeszcze pewną ilość tematów mniej ważnych, częściowo lokalnych, częściowo mających znaczenie wyjaśniające, szczegółów, których przytaczać tutaj nie możemy.
(C. d. n.).
