Konferencja „Policjanci w Powstaniu Warszawskim”
22 października 2024 r. o godzinie 9.50 w siedzibie Wydziału Edukacji Historycznej Gabinetu Komendanta Głównego Policji w Warszawie rozpoczęła się konferencja, poświęcona udziałowi policjantów w Powstaniu Warszawskim. Wykłady odbywają się w Sali im. Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, co idealnie koresponduje z tematem sympozjum.
Już od godziny 8.30 do budynku KGP przy ul. Orkana w Warszawie zaczęli przybywać zaproszeni goście, moderatorzy sympozjum, członkowie komitetu organizacyjnego i naukowego oraz prelegenci. Na ogrodzeniu gmachu Komendy Głównej Policji wszyscy mogli obejrzeć towarzyszącą spotkaniu wystawę plenerową, przybliżającą klimat pamiętnych 63 dni walki, bohaterstwa i męczeństwa.
Konferencję „Policjanci w Powstaniu Warszawskim” przygotowali wspólnie przedstawiciele Wydziału Edukacji Historycznej Gabinetu Komendanta Głównego Policji oraz Instytutu Nauk Społecznych Wydziału Bezpieczeństwa i Nauk Prawnych Akademii Policji w Szczytnie przy współudziale pracowników Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz Muzeum Powstania Warszawskiego.
Powstanie Warszawskie było ewenementem w skali zmagań wojennych. Miało trwać kilka dni, a walczono ich 63. Walki w Warszawie zaliczane są do pięciu najbardziej zaciętych bitew całej II wojny światowej. Bito się o każdy dom, a nawet nawę w kościołach na starówce. Powstanie to jedna z najpiękniejszych ale i najtragiczniejszych kart polskiej historii w ostatnim stuleciu.
W roku 80. jubileuszu bohaterskiego zrywu Policja przywołuje pamięć o swoich antenatach, którzy wzięli udział w Powstaniu. To funkcjonariusze przedwojennej Policji Państwowej, członkowie tzw. Policji Polskiej, stworzonej w Generalnym Gubernatorstwie przez Niemców oraz zaprzysiężeni konspiratorzy z Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Najczęściej zresztą w tych trzech formacjach działali ci sami ludzie – ideowi policjanci II Rzeczpospolitej, których podczas wojny pod groźbą utraty życia zmuszono do służby porządkowej na terenach okupowanych, a którzy w dużej liczbie zaangażowali się w konspirację.
Konferencję zaszczycił obecnością Komendant Główny Policji nadinsp. Marek Boroń, który przywitał zebranych i otworzył obrady. – Dzisiejsza konferencja ma charakter nie tylko naukowy, ale także skłania do refleksji – powiedział generał Marek Boroń. – To także polemika, pozwalająca zrozumieć indywidualne postawy funkcjonariuszy w walce z okupantem. To też uczczenie pamięci poległych i pomordowanych funkcjonariuszy. Nie ma przyszłości bez przeszłości. Ta wiedza historyczna jest nam wszystkim niezbędna, żebyśmy znając losy naszych poprzedników wiedzieli jak dzisiaj realizować działania. Jak zwalczać przestępczość, ale i wiedzieć, jak wówczas ją zwalczano.
Wśród gości znaleźli się m.in.: Ordynariusz Polowy Wojska Polskiego ks. bp Wiesław Lechowicz Delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Policji, płk Artur Frączek Dyrektor Departamentu Uroczystości Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych i Jan Tarczyński Dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, a także, co bardzo ważne, młodzież z klasy mundurowej o profilu policyjnym Zespołu Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica w Płońsku.
Jeszcze przed rozpoczęciem obrad miało miejsce wręczenie przez kpt. hm. Janusza Komorowskiego ps. Antek Prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej pamiątkowej tabliczki Komendantowi Głównemu Policji nadinsp. Markowi Boroniowi w dowód „wsparcia, życzliwości i pomocy w niesieniu etosu żołnierzy AK”. Płk Artur Frączek, w imieniu Szefa UdsKiOR Lecha Parella odznaczył insp. Roberta Horosza Naczelnika Wydziału Edukacji Historycznej Gabinetu Komendanta Głównego Policji Medalem „Pro Patria” za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Ojczyzny.
Z kolei Dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej dr Jan Tarczyński przekazał na ręce współorganizatorów konferencji książki nawiązujące do tematu sympozjum. Publikacje odebrał insp. Robert Horosz, a w imieniu Komendant-Rektor Akademii Policji w Szczytnie mł. insp. dr Tomasz Siemianowski Dyrektor Instytutu Nauk Społecznych Wydziału Bezpieczeństwa i Nauk Prawnych APol. w Szczytnie.
Pierwszy panel konferencji pod przewodnictwem dr. hab. prof. Uniwersytetu Kaliskiego Piotra Gołdyna rozpoczęło wystąpienie Katarzyny Utrackiej z Pracowni Historycznej Muzeum Powstania Warszawskiego pt. „Historia i działania w Powstaniu Warszawskim Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa”.
Zebrani mogli także wysłuchać referatu Rafała Brodackiego z Muzeum Powstania Warszawskiego, przybliżającego postać Bolesława Kontryma „Żmudzina” i Zgrupowania „Bartkiewicz”, a którym w czasie Powstania walczył przedwojenny policjant. Dr hab. prof. Akademii Policji w Szczytnie Piotr Kardela zaprezentował wystąpienie, którego bohaterem był insp. Henryk Charlemagne, przedwojenny zastępca komendanta Policji Państwowej m.st. Warszawy, komendant wojewódzki w Białymstoku, a w czasie wojny szef wyszkolenia Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, uczestnik Powstania Warszawskiego. Z kolei Rafał Sierchula z Oddziału Instytut Pamięci Narodowej w Poznaniu opowiedział o kpt. Lucjanie Fajerze „Ognistym”, który służył w Policji Państwowej, był członkiem Ruchu „Miecz i Pług”, a walczył w Powstaniu w batalionie „Gozdawa”.
Moderatorem drugiego panelu był dr. hab. prof. Piotr Kardela z APol. w Szczytnie. W tej części można było zapoznać się z wojennymi losami Stanisławy Filipiny Paleolog, która przed wojną zakładała i kierowała Policją Kobiecą, a podczas okupacji działała w PKB. Jej postać przybliżyła podinsp. w st. spocz. Krystyna Sobańska – Stępień z Warszawskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 r. Dr Paweł Brudek z Muzeum Powstania Warszawskiego opowiedział co działo się w policyjnych koszarach przy ul. Ciepłej w Warszawie podczas okupacji i Powstania Warszawskiego, ale także dużo wcześniej. Marek Gajewski z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku przedstawił natomiast sylwetkę nadkom. Józefa Maciejowskiego, naczelnika Urzędu Śledczego PP w Białymstoku, oficera PKB, uczestnika Powstania Warszawskiego.
Trzeci panel, nad którym czuwał insp. dr Piotr Uwijała Komendant Miejski Policji w Jaworznie dostarczył słuchaczom wiedzy na przykład o broni Policji Państwowej wykorzystywanej w Powstaniu Warszawskim. Referat na ten temat przygotował Robert Markiewicz z Muzeum Powstania Warszawskiego. Michał Wójciuk z tej samej placówki wygłosił prelekcję o Batalionie Asystencyjnym, jako namiastce służb porządkowych po zakończeniu walk. Natomiast dr Paweł Rozdżestwieński z Biura Edukacji Narodowej IPN w Warszawie opowiedział o nadkom. Eugeniuszu Motoczyńskim, p.o. naczelnika Urzędu Śledczego przy Komendzie Wojewódzkiej Policji Państwowej w Warszawie, oficerze PKB, który także wziął udział w Powstaniu Warszawskim.
Patronat medialny nad przedsięwzięciem objęła TVP Polonia.
Tekst Paweł Ostaszewski
Zdjęcia Katarzyna Król
