W hołdzie ofiarom ludobójstwa
W Warszawie przy Pomniku Poległym i Pomordowanym na Wschodzie oddano hołd naszym rodakom, ofiarom tzw. Operacji polskiej NKWD. W ceremonii uczestniczył przedstawiciel Policji Naczelnik Wydziału Edukacji Historycznej GKGP - podinsp. Marcin Lasota.
Uroczystość upamiętniająca Polaków zamordowanych w Związku Radzieckim w latach 1937 – 1938 odbyła się na skwerze Matki Sybiraczki 11 sierpnia 2025 r. Data nie jest przypadkowa, właśnie tego dnia 88 lat temu ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS Nikołaj Jeżow podpisał rozkaz, nakazujący aresztowanie wszystkich Polaków, przebywających na terytorium radzieckim. Represje objęły zwłaszcza tereny graniczące z Rzeczpospolitą, a w szczególności tzw. polskie rejony narodowe, jak Marchlewszczyzna w republice ukraińskiej i Dzierżyńszczyzna w republice białoruskiej. Według dokumentów NKWD represje objęły co najmniej 140 tys. osób polskiego pochodzenia. Większość z nich – 111 tys. zamordowano strzałem w tył głowy, a około 30 tys. zesłano do łagrów. Szacuje się, że czystki etniczne z tego okresu w ZSRS odebrały życie ok. 200 tys. naszych rodaków. Tylko dlatego, że byli Polakami. Podczas warszawskiej ceremonii przypomniano, że operacja NKWD była prawdziwą hekatombą polskiego duchowieństwa. Spośród 470 duchownych katolickich, którzy przed czystkami znajdowali się w Związku Sowieckim przeżyło dziesięciu.
Komuniści poddawali prześladowaniom także inne narody, zamieszkujące sowieckie imperium, ale represje w stosunku do Polaków były wyjątkowo brutalne. Osoby pochodzenia polskiego stanowiły prawie 45 procent ofiar wszystkich operacji narodowościowych, przeprowadzanych w latach 30. XX w. przez NKWD. Ofiary tej czystki etnicznej spoczywają m.in. na otwartym w 2012 r. czwartym cmentarzu katyńskim w Bykowni na Ukrainie. Oprócz policjantów, żołnierzy, funkcjonariuszy służb i urzędników państwowych II RP, zamordowanych wiosną 1940 r. pogrzebano tam bezimiennie także ofiary Operacji polskiej NKWD z lat 1937 – 1938.
Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie został odsłonięty 17 września 1995 r. w rocznicę napaści Związku Radzieckiego na Polskę w 1939 r. Przedstawia wagon deportacyjny, wypełniony krzyżami. Pośród nich są również macewa i nagrobek muzułmański. Na stylizowanych podkładach umieszczone są nazwy miejscowości zsyłek, bitew i kaźni Polaków na „nieludzkiej ziemi”. W okresie późniejszym dodawano do niego kolejne podkłady. Ostatni, który położono w pierwszą rocznicę napaści Rosji na Ukrainę upamiętnia ofiary ludobójstwa komunizmu i imperializmu rosyjskiego z Europy Środkowo-Wschodniej. Wśród podkładów jeden poświęcony jest 200 tys. Polaków, zgładzonych w Związku Radzieckim w latach 1937 – 1938. W liście skierowanym do uczestników uroczystości Prezydent RP Karol Nawrocki zapowiedział inicjatywę w sprawie powstania w stolicy pomnika poświęconego ofiarom Operacji polskiej NKWD.
Tekst i zdjęcia: Paweł Ostaszewski / Wydział Edukacji Historycznej GKGP
