Święto Policji Państwowej. Przedwojenna instrukcja obchodów. Część druga. - Z kart historii - Historia i Tradycja

20 czerwca 1931 roku uroczyście otwarto Salę Honorową w budynku Komendy Głównej. W Sali Honorowej ściany pokryte były marmurowymi płytami, na których wyryto imiona i nazwiska funkcjonariuszy, poległych na służbie. Uroczyste odsłanianie kolejnych inskrypcji weszło na stałe do programu obchodów Święta Policji w następnych latach.

Kolejnym punktem programu uroczystości Święta Policji było „[…] złożenie wieńca na Grobie Nieznanego Żołnierza na placu Marszałka Piłsudskiego przez delegacje Komend Wojewódzkich […]”, a od 1931 roku Okręgów Wojewódzkich Policji Państwowej. Ten punkt obchodów będzie obecny do 1937 roku. W roku 1938 uroczystości ograniczą się do terenu Komendy Głównej Policji Państwowej przy ulicy Nowy Świat 67.

Składanie wieńców na Grobie Nieznanego Żołnierza zawsze było doniosłą uroczystością, która odbywała się w asyście honorowej. Wieńce składali przedstawiciele władz Policji Państwowej oraz komendanci wojewódzcy. „W uroczystości na Pl. Marszałka Piłsudskiego wezmą udział PP. Naczelnicy Wydziałów, Inspekcyjni oraz delegowani przez Naczelników Wydziałów oficerowie.” (Rozkaz wewnętrzny nr 155, 1932 r.).

Po złożeniu wieńców następowało „[…] odczytanie rozkazu okolicznościowego, oraz Apel Honorowy poległych oficerów i szeregowych P.P., na Pl. Marszałka Piłsudskiego.” Do odczytania rozkazu i apelu Komendant Główny wyznaczał zwykle dwóch oficerów. Po czym następowała „[…] dekoracja odznaczonych Krzyżem Zasługi za Dzielność”.

Na zakończenie uroczystości Komendant Główny, w towarzystwie funkcjonariuszy udekorowanych Krzyżami Zasługi oraz zaproszonych gości odebrał defiladę pododdziałów Policji Państwowej. „Po dekoracji defilada” (Rozkazy wewnętrzne numer: 124/1930 r., 140/1931 r.).

Po zakończeniu corocznych oficjalnych uroczystości Komendant Główny podejmował zaproszonych gości śniadaniem lub obiadem.

Do śmierci Józefa Piłsudskiego w roku 1935 ważnym punktem obchodów święta policyjnego był capstrzyk policyjny, który na przykład w roku 1934 wyruszył z placu Teatralnego o godzinie 17.00 i skierował się do Belwederu, aby złożyć hołd Marszałkowi.

„Na czele przy blasku pochodni kroczyła orkiestra Rezerwy Pieszej pod batutą kom. Sielskiego, dalej oddział delegatów z województw oraz kompanja policji pieszej w hełmach stalowych. Gdy capstrzyk przybył do Belwederu, p. komendant główny Maleszewski na czele delegatów wypisał w specjalnej księdze wyrazy hołdu dla Marszałka od Policji Rzeczypospolitej […]” („Na posterunku” nr 47, 1934 r.). Wizytę policyjną w Belwederze zakończono owacjami na cześć Marszałka Piłsudskiego przy wtórze orkiestry policyjnej. „Przy dźwiękach marsza Pierwszej Brygady oddziały policyjne opuściły Belweder."

Ciekawym dodatkiem do uroczystości w latach 1927 i 1929 były sztafety policyjne, które startowały spod komend wojewódzkich Policji Państwowej, zwykle kilka dni przed Świętem Policji Państwowej „[…] z adresami hołdowniczymi do Marszałka Piłsudskiego […]”. Owe adresy to życzenia i podziękowania, składane z okazji rocznicy odzyskania niepodległości.

W 1927 roku była to sztafeta, w której 823 policjantów przebiegło dystans 2438 kilometrów do granic Warszawy. „Trasa tych sztafet składała się z 3-kilometrowych odcinków, obsadzonych przez policjantów miejscowych urzędów policyjnych, którzy odbywali bieg w pełnym rynsztunku policyjnym” („Na posterunku” nr 48, 1927 r.). Ostatni, uroczysty odcinek liczący sobie 3400 metrów spod Komendy m. st. Warszawy Policji Państwowej w Pałacu Blanka na placu Teatralnym do Belwederu pokonywali stołeczni policjanci.

W 1929 roku „Dnia 9 b.m. wyruszyła z każdego województwa w składzie dwóch policjantów, by po przebyciu w kolarskim biegu rozstawnym 2472 klm. przez 210 policjantów zawieźć adresy hołdownicze od całego korpusu policji państwowej – Pierwszemu Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu.” („Na posterunku” Nr 46, 1929 r.)

Następnego dnia po ceremoniach Święta Policji odbywały się państwowe obchody Święta Niepodległości. Policja Państwowa realizowała swoje codzienne obowiązki, do których dochodziły zadania związane z bezpośrednim zabezpieczaniem uroczystości. Wybrane pododdziały Policji Państwowej brały także udział w paradach i rewiach, organizowanych z tej okazji w Warszawie i w innych miastach Polski.

Ważnym punktem każdego rozkazu była kwestia umundurowania:

„Strój dla PP. oficerów i szeregowych służbowy t.j. długie buty, pas i szabla na płaszczu i rękawiczki bronzowe.” (Rozkaz wewnętrzny nr 105, 1929 r.)

„W dniach 9, 10 i 11. XI. br obowiązuje strój służbowy, zarówno w służbie jak i poza służbą.” Dodatkowo „Odznaczeni orderem «Virtuti Militari» przypinają ten order na płaszczu.” (Rozkaz wewnętrzny nr 192, 1935 r.)

W rozkazach wewnętrznych mogły być też podane informacje, które jednostki Policji Państwowej zostały wyznaczone do udziału w „rewiach”, czyli paradach wojskowych z okazji Święta Niepodległości. Takie odbywały się rokrocznie, albo na Polu Mokotowskim, albo na placu Piłsudskiego, albo na placu na Rozdrożu i w Alejach Ujazdowskich.

I tak w rozkazie wewnętrznym nr 213 z 1937 roku mamy podane, że w uroczystościach oraz w defiladzie wezmą udział:

„1 Komp. ze stanu m.st. Warszawy, w hełmach, rewolwery, pałeczki do regulowania ruchu, bez karabinów,

2 Komp. ze stanu Grupy Rez. Pol. W Warszawie,

1 Komp. Rez. Pol. z Poznania,

1 Szwadron ze stanu Dyonu [Dywizjonu] Konnego w Warszawie (w hełmach),

1 Kolumna samochodowa z Grupy Rez. Pol. (12 samochodów)

1 Kolumna motocyklowa z m.st. Warszawy, Grupa Rez. Pol. i Woj. warsz. [wskiego] (12 mot.)

1 Pluton rowerzystów ze stanu m.st. Warszawy,”

Jako wsparcie wyznaczono „Kurs oficerski i podoficerski ze Szkoły Ofic. oddając do dyspozycji Kmdy m.st. Warszawy na dzień 11.XI do pełnienia  służby bezpieczeństwa”.

Jednocześnie w rozkazie podane są uwagi, odnośnie zachowania w czasie uroczystości:

„Oficerom i szeregowym, biorącym udział w uroczystościach zabraniam spóźniania się, zbierania się w grupki, gawędzenia, przechodzenia z miejsce na miejsce itp. niesfornego zachowania się; wszyscy znajdujący się na miejscu uroczystości mają się stosować ściśle do wskazówek Komendanta Placu wzgl. Oficera Ceremoniału ze stanu m.st. Warszawy.” (Rozkaz wewnętrzny Komendanta Głównego PP nr 213 z 4 listopada 1937 r.)

Z okazji obchodów Święta Policji w roku 1938 rozkaz wewnętrzny Komendanta Głównego Policji Państwowej nr 220 jest krótki i zwięzły, ale uzupełniony o informację, odnośnie udziału zaproszonych gości oraz przedstawicieli organizacji społecznych, związanych z Policją Państwową. Harmonogram brzmiał następująco:

„g. 10.15 Odsłonięcie w Sali Honorowej Kmdy Gł. tablicy z nazwiskami poległych policjantów w roku 1937/1938 i złożeniu wieńca. Udział biorą: zaproszeni goście, rodziny poległych, przedstawicielki Stow. „Rodzina Policyjna” (3 panie i oficerowie wymienieni w punkcie III). W czasie odsłonięcia werbel żałobny. Ustawienie wg. załącznika Nr. 3.” (Rozkaz wewnętrzny Komendanta Głównego PP, nr 220 z 29 października 1938 r.)

Nowością są dołączone szkice „[…] zbiórki honorowej i delegatów (oficerów i szeregowych) przed kościołem Pokarmelickim, ul. Krak. Przedmieście Nr. 50”, „[…] zbiórki kompanii honorowej i delegatów na dziedzińcu Komendy Gł. i podczas uroczystości w dniu 10.XI-38 r.” oraz w Sali Honorowej w budynku Komendy Głównej Policji Państwowej, pomagające zaplanować odpowiednie ustawienie uczestników oraz gości ceremonii. (Rozkaz wewnętrzny Komendanta Głównego PP, nr 220 z 29 października 1938 r.)

W artykule zatytułowanym „Święto Policji Państwowej”, opublikowanym na łamach gazety „Na posterunku” numer 46 z dnia 13 listopada 1938 r. znajdujemy reporterski opis przebiegu uroczystości. Artykuł wzbogacają zdjęcia autorstwa Henryka Derczyńskiego, uznanego warszawskiego fotografa.

Nabożeństwo centralne rozpoczęło się o godzinie 9.00 w kościele pokarmelickim. Obok wcześniej wspominanych, Ministra Spraw Wewnętrznych oraz Komendanta Głównego PP, obecni byli między innymi: „[…] dyrektor departamentu politycznego M.S. Wewn. Żyborski, dyrektor dep. techn. Bud. M.S. Wewn. inż. Stawiski, komisarz rządu na m.st. Warszawę, Jaroszewicz, prokurator S. N. Siewierski, naczelnik wydziału bezp. M.S. Wewn. Krzymowski, szef sekretariatu M.S.W. naczelnik Stawicki, zastępca komendanta miasta ppłk Czuruk, sekretarz osobisty ministra spraw wewn., Morawski, delegacje żandarmerii Korpusu Ochrony Pogranicza, Straży Granicznej, Straży Więziennej. Spośród korpusu policyjnego obecni byli: szef inspekcji ninsp. dr Leon Nagler, szef sztabu insp. Kozolubski, wszyscy naczelnicy wydziałów Komendy Głównej, komendant P.P. m.st. Warszawy, komendant wojewódzki woj. warszawskiego i Zarząd Naczelny Stow.” „Rodzina Policyjna z p. Zamorską na czele. Przybyły również delegacje policyjne ze wszystkich województw, oraz liczne rzesze policjantów i ich rodzin.”, „Przed kościołem honory wojskowe oddawała kompania honorowa z orkiestrą.” („Na posterunku”, nr 46, 1938 r.)

Po nabożeństwach: „O godzinie 10.15 w Sali honorowej Komendy Gł. P.P. p. komendant główny gen. Zamorski w obecności przybyłych przedstawicieli władz, rodzin poległych policjantów, oraz delegacyj policyjnych złożył piękny wieniec pod znajdującym się w Sali popiersiem Pierwszego Marszałka Józefa Piłsudskiego,” Pan Komendant wygłosił przemówienie, po którym „[…] przy dźwiękach werbli żałobnych odsłonił tablice z nazwiskami poległych w roku ub. 29 policjantów i minutą ciszy oddano cześć ich pamięci.”

Kolejne punkty programu obchodów odbyły się już „[…] na przybranym flagami dziedzińcu Komendy Głównej P.P.[…]” w asyście kompanii honorowej oraz orkiestry, gdzie obecni byli „[…] delegaci ze wszystkich województw, oraz osoby, które uczestniczyły przy odsłonięciu tablic w Sali honorowej […]” o godzinie 10.45, zgodnie z wytycznymi zawartymi w punkcie IV Rozkazu Wewnętrznego nr 220 oraz załącznika numer 2.

Odczytany został rozkaz okolicznościowy i odbył się apel honorowy ku czci poległych policjantów.  Na zakończenie uroczystości komendant główny osobiście udekorował Krzyżami Zasługi za Dzielność 17 funkcjonariuszy Policji Państwowej. Co jest niezwykle cenne, autor artykułu dołączył listę, zawierającą imiona i nazwiska oraz stopnie odznaczonych.

Wyjątkowo w roku 1938 państwowe obchody Święta Niepodległości z udziałem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego odbyły się w Cieszynie, na terenach odzyskanego Śląska Zaolziańskiego. W Warszawie największym wydarzeniem była defilada Wojska Polskiego przed Wodzem Naczelnym Marszałkiem Edwardem Śmigłym-Rydzem.

Tradycję obchodów święta policji przerwała agresja niemiecka i sowiecka we wrześniu 1939 roku, która odebrała Polakom z trudem wywalczoną i bronioną niepodległość. Represje okupantów wobec społeczeństwa polskiego dotknęły także funkcjonariuszy policji II RP. W powojennej komunistycznej rzeczywistości nie było miejsca na organizowanie obchodów Święta Policji Państwowej, jak i Święta Niepodległości 11 listopada. Organy porządkowe PRL-u, Milicja Obywatelska i Służba Bezpieczeństwa, swoje święto obchodziły 7 października.

Dzisiaj, w wolnej już Polsce Święto Policji obchodzi się 24 lipca, w rocznicę powołania Policji Państwowej w 1919 roku. Obchody poprzedzone są starannymi rekonesansami i rozpisaniem poszczególnych zadań. Decyzją Komendanta Głównego Policji powoływany jest zespół organizacyjny, odpowiedzialny za przygotowania centralnych obchodów. Przebieg uroczystości realizowany jest w zgodzie z Ceremoniałem Policyjnym, który jest zbiorem przepisów i wskazówek, stworzonym na mocy Zarządzenia Nr 122 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie ceremoniału policyjnego, na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, Nr 217, poz. 1280 i Nr 230, poz. 1371).

„Ceremoniał policyjny ma na celu kultywowanie policyjnych tradycji, integrowanie środowiska oraz umacnianie pozytywnego wizerunku Policji w społeczeństwie. Jego podstawowym przesłaniem jest dążenie do tego, aby uroczystości z udziałem policyjnej asysty honorowej, policjantów oraz przedstawicieli środowiska policyjnego przebiegały w atmosferze powagi, podniosłości i były wyrazem szacunku dla narodowych symboli.” (nadinsp. Marek Działoszyński, Komendant Główny Policji, Komenda Główna Policji, Warszawa 2012, str. 5,)

Nad przygotowaniami i przebiegiem uroczystości bezpośredni nadzór sprawują wyznaczone jednostki, jak Wydział do spraw Ceremoniału Policyjnego oraz Wydział Prezydialny Gabinetu Komendanta Głównego Policji. Planowanie i realizacja odbywają się w zgodzie z wypracowanymi procedurami i schematami, we współpracy z innymi jednostkami jak Wydział Edukacji Historycznej, Wydział Wsparcia Kierownictwa KGP, komórki Biura Logistyki Policji. Sama uroczystość odbywa się według ustalonego scenariusza z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Policji oraz Orkiestry Reprezentacyjnej Policji. Funkcjonariuszy biorących udział w uroczystości „[…] obowiązuje umundurowanie wyjściowe ze sznurami […]”.

Jako przykład możemy pokrótce przedstawić w punktach przebieg uroczystości, jakie odbyły się w lipcu 2024 roku. Dokładny opis można znaleźć w artykule autorstwa Pawła Ostaszewskiego pod tytułem „Święto Policji 2024”, który ukazał się w „Gazecie Policyjnej”, numer 8 z sierpnia 2024 roku.

https://gazeta.policja.pl/997/archiwum-1/2024/numer-44-082024-r/249457,Swieto-Policji-2024.html

Autor: Karol Karasiewicz, P.Ost.

Za pomoc merytoryczną odnośnie współczesnego ceremoniału policyjnego dziękujemy funkcjonariuszom Wydziału do spraw Ceremoniału Policyjnego Gabinetu Komendanta Głównego Policji.

Źródła:

Ceremoniał Policyjny, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Szczytno 2019,

„Uroczysty obchód drugiej rocznicy ustawy o Policji Państwowej w Lublinie”, Gazeta Policji Państwowej nr 34, 1921 rok,

Na posterunku. Gazeta Policji Państwowej:

Nr. 38 / 26 września 1925., str. 687 – 690, (POLONA)

Nr. 48 / 26 listopada 1927., str. 748 – 756, (POLONA)

Nr. 46 / 17 listopada 1928., str. 2 – 10, (POLONA)

Nr. 46 / 15 listopada 1930, str. 906 – 917 (CRISPA – UW, Nr. Sygn. 011041_BUW)

Nr. 47 / 17 listopada 1934., str. 738 – 744, (CRISPA – UW, Nr. Sygn. 011041_BUW)

Nr. 46 / 13 listopada 1937., str. 1082 – 1085, (CRISPA – UW, Nr. Sygn. 011041_BUW)

Nr. 46 / 13 listopada 1938., str. 1090 – 1091, (CRISPA – UW, Nr. Sygn. 011041_BUW)

Rozkazy wewnętrzne Komendanta Głównego Policji Państwowej (Archiwum Akt Nowych, Sygnatura 2/349/2/2.4/573):

Nr. 57 / 1925 rok,

Nr. 94 / 8 listopada 1928 rok,

Nr. 105 / 8 listopada 1929 rok,

Nr. 124 / 8 listopada 1930 rok,

Nr. 140 / 9 listopada 1931 rok,

Nr. 155 / 8 listopada 1932 rok,

Nr. 165 / 9 listopada 1933 rok,

Nr. 176 / 5 listopada 1934 rok,

Nr. 192 / 31 października 1935 rok,

Nr. 204 / 31 października 1936 rok,

Nr. 213 / 4 listopada 1937 rok,

Nr. 220 / 29 października 1938 rok,

Dzieje Policyjnego Świeta HiT Policja

Paweł Ostaszewski, Święto Policji 2024, Gazeta Policyjna, nr 8, sierpień 2024, Święto Policji 2024 GP.8.2024.html

GALERIA